İnfaz; kelime olarak yerine getirme, icra etme anlamına gelir. Ceza hukukunun ayrılmaz bir parçası olarak değerlendirilen İnfaz hukuku; kesinleşmiş mahkeme kararlarının yerine getirilmesine ilişkin kurallar bütününü ifade eder. Uygulamada kesinleşmiş mahkumiyet kararları ilam olarak adlandırılır. Buna dair işlem ve kayıtlara ise ilamat denir.infaz uygulamalarında bir çok yasal düzenlemenin göz önünde bulunurulması gerekmektedir. Bunlar, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 671 sayılı KHK, 7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun,4675 sayılı İnfaz Hakimliği Kanunu, 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu, Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği gibi düzenlelerdir.
Hükümde Belirlenen Ceza Hesabı ile Yatar Hesabı Aynı mıdır?
Türk Ceza Hukuku çerçevesinde ceza mahkemelerince verilen ve kesinleşen ceza hükmündeki süreler, infaz aşamasında tam olarak hapiste geçirilecek süreler değildir. Ceza infaz kurumunda geçirilecek sürelerin hesaplanması bir çok faktörün etkili olduğu, yine birden çok yasal düzenlemenin birlikte değerlendirilmesi gerektiği infaz hukukuna ilişkin ayrı bir kurumdur. Yine infaz hukuku ile sadece ceza infaz kurumunda geçirilecek süre değil, denetimli serbestlik süresinin , koşullu salıverilme süresinin ve bihakkın (hak ederek) tahliye süresinin ne kadar olduğunun belirlenmesi ve hatta cezaevinden tahliye edildikten sonraki infaz sürecinin kurallarını düzenleyen bir kurumdur.
Müddetname Nedir?
5275 Sayılı Yasa 20/4 maddesi uyarınca, hükümlüye, Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen, ceza infaz kurumuna alındığı ve salıverileceği tarih ile ceza süresini ve cezanın hangi hükme ilişkin bulunduğunu belirten belgeye müddetname denir.
Müddetname hesaplamalarında hangi kanun maddesi uygulanacağının belirlenmesinde esas alınacak olan unsur ilamdaki “Suç Türü” ve “Suç Tarihi”dir. Suç tarihi ve suç tarihinden sonra yürürlüğe giren infaz kanundaki değişiklikler göz önüne alınarak infaz yasaları ayrı ayrı ve bütün olarak değerlendirilerek müddetname düzenlenmektedir.Müddetname düzenlenirken suç tarihi ve sonrasındaki kanun maddelerinin lehe aleyhe değerlendirilmesi, suç türleri, hükümlünün suç işlediği tarihteki yaşı, tutuklulukta ve gözaltında geçirilen süreler, Mükerrir veya 2. Kez Mükerrir Olma durumu, Koşullu Salıvermeden Geri Alınan Ceza olup olmadığı hususları özellikle önem arz etmektedir.
Yatar-İnfaz Hesabını Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Hükümlü hakkında kesinleşen cezanın infaz yatar hesabını etkileyen bir çok faktör söz konusudur. Bunlar,
- Suçun hangi tarihte işlenmiş olduğu
- İşlenilen suçun niteliği,
- Suç işleyenin yaşı,
- Suçun mükerrer olup olmaması,
- Suçun mükerrer olması halinde suçlunun 2. kez mükerrer olup olmadığı,
- Bu suçtan dolayı cezaevinde yatarken firar edip etmeme durumu,
- Suç tarihindeki mevcut infaz kanunu,
- Suçlunun hapis cezasının infaz edileceği tarihteki ve ara süredeki infaz kanunu
Yatar-İnfaz Hesabında Suç Tarihi Nasıl Etkili Olur?
Müddetname düzenlenirken özellikle 3 suç tarihi önem arz etmektedir.
Suç tarihi 01/07/2016 tarihi öncesi olan suçlar bakımından İnfaz Hesaplama
- 671 sayılı KHK kapsamında istisna suçlarda 5275 sayılı CGTİHK 107/2 uyarınca 2/3 nü ceza infaz kurumunda yattıkları takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilir, yine 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6. maddesi uyarınca diğer koşulları da oluştuğu takdirde koşullu salıverilmelerine 1 yıl kala denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilirler.
- 671 sayılı KHK kapsamında yukarıda sayılan istisna suçlar dışında 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6. maddesi uyarınca ½ sini ceza infaz kurumunda yattıkları takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilir, yine 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6. maddesi uyarınca diğer koşulları da oluştuğu takdirde koşullu salıverilmelerine 2 yıl kala denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilirler.
Suç tarihi 30/03/2020 tarihi öncesi olan suçlar bakımından İnfaz Hesaplama
- 7242 Sayılı Yasa ile değişik 5275 Sayılı 107/2 maddesi ve geçici 6.maddesi uyarınca İstisna suçlarda, 5275 sayılı CGTİHK 107/2 uyarınca 2/3 nü ceza infaz kurumunda yattıkları takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilir, yine 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6. maddesi uyarınca diğer koşulları da oluştuğu takdirde koşullu salıverilmelerine 1 yıl kala denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilirler.
- 7242 Sayılı Yasa ile değişik 5275 Sayılı 107/2 maddesi ve geçici 6.maddesi uyarınca İstisna suçlar dışında, 5275 sayılı CGTİHK 107/2 uyarınca 1/2 sini ceza infaz kurumunda yattıkları takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilir, yine 5275 sayılı CGTİHK Geçici 6. maddesi uyarınca diğer koşulları da oluştuğu takdirde koşullu salıverilmelerine 3 yıl kala denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilirler.
Suç tarihi 30/03/2020 tarihi sonrası olan suçlar bakımından İnfaz Hesaplama
- 5275 Sayılı 107/2 maddesinde belirtilen İstisna suçlarda, 5275 sayılı CGTİHK 107/2 uyarınca ceza sürelerinin 2/3 nü, 3713 Sayılı Yasa kapsamında ceza alan hükümlüler ¾ nü ceza infaz kurumunda yattıkları takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilir, yine 5275 sayılı CGTİHK 105/A maddesi uyarınca diğer koşulları da oluştuğu takdirde koşullu salıverilmelerine 1 yıl kala denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilirler.
- 5275 Sayılı 107/2 maddesinde belirtilen İstisna suçlar dışında, 5275 sayılı CGTİHK 107/2 uyarınca ceza sürelerinin ½ sini ceza infaz kurumunda yattıkları takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilir, yine 5275 sayılı CGTİHK 105/A maddesi uyarınca diğer koşulları da oluştuğu takdirde koşullu salıverilmelerine 1 yıl kala denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilirler.
Yatar-İnfaz Hesabında İşlenen Suçun Ne Olduğu Önemli midir?
İnfaz hukuk sistemimizde koşullu salıverilme oranları işlenen suça göre farklılık göstermektedir. Genel kural, mahkûm olunan cezanın yarısı infaz kurumunda çekildiği takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanılabilecektir. Ancak bu oranın farklılık gösterdiği istisna durumlar vardır.
2/3 oranında çekilmesi gereken durumlar: a) Kasten öldürme suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, c) İşkence ve eziyet suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, d) Cinsel saldırı, reşit olmayanla cinsel ilişki ve cinsel taciz suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan hapis cezasına mahkûm olan çocuklar, f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan hapis cezasına mahkûm olan çocuklar, h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, ı) Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar ile 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar, j) Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûmiyet hâlinde, süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar, k) Mükerrirler (1. kez) hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.
3/4 oranında çekilmesi gereken durumlar: a) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102. maddesinin ikinci fıkrasında tanımlanan cinsel saldırı suçundan, b) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 103. maddesinde tanımlanan çocukların cinsel istismarı suçundan, c) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 104. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında tanımlanan reşit olmayanla cinsel ilişki suçundan, d) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 188. maddesinde tanımlanan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan, e) Terör suçları (3713 sk. uygulananlar), f) 6415 sk. m. 4. Terörizmin finansmanı suçu.
Yatar-İnfaz Hesabında Mükerrir Olunması Durumunda Hesaplama Nasıl Yapılır?
Mükerrirlere özgü infaz rejimi 5275 Sayılı CGTİHK’nun 108/1. maddesinde düzenlenmiştir. 7242 Sayılı Yasa değişikliği ile getirilen hükme göre 1. Kez mükerrir olan hükümlüler cezalarının 2/3 oranında çektikleri takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabileceklerdir.
5275 Sayılı CGTİHK’nun 108/3. Maddesi uyarınca ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması durumunda hükümlü koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanamayacaktır.
Hükümlünün mükerrir olmasının , açık yada kapalı ceza infaz kurumunda tutulması, cezanın infazından sonra uygulanacak denetim hükümleri gibi farklılık arz eden durumları söz konusudur.
İnfazda Özel Durumları Nedeni İle Farklılık Arz Eden Durumlar Var Mıdır?
İnfaz mevzuatımızda çocuk ve gençlerin ceza infazı, kadın mahkumların hamilelik ve doğum sonrası durumunda ceza infazı ile ağır hastalık, sakatlık ve yaşlılık durumunda cezaların infazında özel düzenlemeler bulunmaktadır.
Hapis Cezalarının Toplanması Ne demektir?
Hükümlü hakkında birden fazla hapis cezasının bulunduğu durumda en yüksek cezayı veren mahkemenin bulunduğu yer infaz hakimliği tarafından 5275 sayılı Kanun’un 99 ve 101. maddeleri gereğince hükümlü hakkındaki hapis ve adli para cezasından çevrilen ve ceza infaz kurumunda infaz edilme aşamasına gelen hapis cezalarının toplanması demektir.
Hükümlü hakkında verilen cezalardan, toplama kararına dahil edilemeyecek cezalar var ise, bunlar toplanmadan tek başına infaz edilir.
Mahkum Olunan Ceza Kesinleştikten Sonra Hakkımda Hemen Yakalama Kararı Çıkar mı?
Bu aşamada sürecin işleyişi bakımından ikili bir ayrım yapmak gerekmektedir.
- Mahkum Olunan ceza kasıtlı suçlarda 3 yıl ve aşağısı ile taksirli suçlarda 5 yıl ve aşağısı olan suçlar bakımından;
İnfaz evraklarını alan Cumhuriyet Başsavcılığınca,taksirle işlenen suçlarda 5 yıl ve altı, kasten işlenen suçlarda 3 yıl ve altı hapis cezalarına mahkum olanları öncelikle ilamda yazılı adreslerine , davet üzerine başvurması halinde 10 günlük ek süre verileceğine dair “açık ceza infaz kurumuna gönderilme tutanağı” belgesi düzenleneceği,(istisnalar hariç), 10 gün içerisinde başvuru yapılmaz ise hakkında yakalama emri düzenleneceğine dair çağrı kağıdı tebliğ olunur.Bu süre içerisinde başvuru yapan hükümlüye belirlenen açık ceza infaz kurumuna teslim olması için gerekli evraklar kendisine verilir.
Bu aşamada 5275 Sayılı Yasa 17/1-2. madde uyarınca şartları oluştuğu takdirde infaz erteleme talebinde bulunulabilir.
Yine bu kapsamdaki suçlar bakımından 5275 Sayılı Yasa 17/4. Maddesi gereği yine şartları mevcutsa infazına başlanmış cezanın infazına ara verilmesi istenebilir.
İlamın infazı için kendisine davetname gönderilen hükümlü çağrı kağıdının tebliğine rağmen tebliğ tarihinden itibaren 10 gün içerisinde en yakın Cumhuriyet başsavcılığına müracaat etmez, kaçar ya da kaçacağına dair şüphe uyanırsa Cumhuriyet başsavcılığınca hakkında yakalama emri çıkarılır ve 5275 Sayili Yasa 17.maddesinde düzenlenen infazın ertelenmesi hükümlerinden yararlanamaz.
Buradaki 3 yıl ve 5 yıllık sürelerin cezaların toplanması halinde nasıl bir yol izleneceği ayrı ayrı değerlendirilmesi gereken hususlardır.
- Mahkum Olunan ceza kasıtlı suçlarda 3 yıl ve yukarısı ile taksirli suçlarda 5 yıl ve yukarısı olan suçlar bakımından;
Bu suçlar bakımından Cumhuriyet Başsavcılığınca doğrudan yakalama emri çıkarılmaktadır.
Açık Ceza İnfaz Kurumunda yada Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda Kalma Süreleri Nasıl Belirlenir?
Açık cezaevine ayrılma koşulları açık ceza infaz kurumları ayrılma yönetmeliğinde düzenlenmiştir.
- Doğrudan Açık Cezaevine Gönderilen Hükümlüler;
- Kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar doğrudan açık ceza infaz kurumuna gönderilir.
- Denetim ihlali bulunup haklarında İnfaz hakimliğince cezasının kalanını açık ceza infaz kurumunda çekmesine karar veren hükümlüler açık ceza infaz kurumuna gönderilir.
- Doğrudan Kapalı Cezaevine Gönderilen Hükümlüler;
- Ağırlaştırılmış müebbet cezası kesinleşmiş olan hükümlüler
- Müebbet hapis cezası kesinleşmiş olan hükümlüler
- Terörle mücadele kanunu kapsamında işlenen suçlardan kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler, süresine bakılmaksızın
- Örgüt kurmak, yönetmek, veya üye olmak suçundan kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler süresine bakılmaksızın,
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler süresine bakılmaksızın,
- İkinci defa mükerrir olarak kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler süresine bakılmaksızın,
- Koşullu salıvermenin (şartla tahliye) geri alınmasına dair verilen kesinleşmiş kararı bulunan hükümlüler süresine bakılmaksızın,
- Mahkemelerce verilmiş disiplin hapsi kararları, aile mahkemelerince verilmiş zorlama hapis kararları süresine bakılmaksızın,
- Kasıtlı suçtan 3 yıl üzeri (3 yıl 1 gün dahil),taksirli suçtan 5 yıl ve üzeri (5 yıl 1 gün dahil) haklarında kesinleşmiş hapis cezası bulunan hükümlüler,
- Tazyik hapsi, dahil hangi suçtan olursa olsun açık ceza infaz kurumundan firar edenler.
Yine açık ceza infaz kurumuna ayrılamayacak hükümlülerde ilgili yasal mevzuatlarda düzenleme altına alınmıştır.
Açık ceza infaz kurumları ayrılma yönetmeliği 6.maddesi, kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılma koşullarını düzenlemiştir. Buna göre;
a) Cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalanlar,
b) Müebbet hapis cezasına mahkûm olup, koşullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha az süre kalanlar,
c) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar veya diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalanlar,açık kurumlara ayrılabilir. Yönetmelik 6/2 maddesi ise istisnaları düzenlemiştir.
Adli Para Cezasının İnfazı Nasıl Yapılır?
Cumhuriyet Başsavcılığınca mahkeme ilamında belirtilen adli para cezası hükümlünün gerekçeli kararda belirtilen adresine ödeme emri düzenlenerek tebliğ edilir.
Gerekçeli kararda taksit uygulanmamış ise Cumhuriyet başsavcılığı tarafından bir aylık süre içinde adlî para cezasının üçte birini ödeyen hükümlünün isteği üzerine geri kalan kısmının birer ay ara ile iki eşit taksitte ödenmesine izin verileceği bildirilir.
Adli para cezası ödeme emrinin tebliğinden itibaren otuz gün içerisinde bulunduğu yer Cumhuriyet başsavcılığına müracaat edilmemesi ya da taksitlerden birinin süresinde ödenmemesi durumunda Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek hükümlünün kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Ancak 5941 sayılı Kanun’un 5/1. maddesi uyarınca verilen adli para cezalarında hükümlünün ödeme emrinin tebliğine rağmen süresi içerisinde bulunduğu yer Cumhuriyet başsavcılığına müracaatta bulunmaması halinde kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı alınmaksızın adli para cezası hapse çevirme kararı alınarak yakalama emri düzenlenir.
5275. sayılı Kanun’un 106/9. maddesi gereğince adli para cezasından çevrilen hapsin infazı ertelenemez ve bunun infazında koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz.
Cezanın Mahsubu Nedir? Nasıl Yapılır?
İnfaz edilecek cezanın kesinleşmesinden önce aynı suçun soruşturması ve kovuşturması sırasında gerçekleşen şahsi hürriyeti kısıtlama sonucu doğuran gözaltında ve tutuklulukta geçen süreler , konutu terk etmeme tedbiri uygulanmış ise bu süreler 2 gün karşılığı 1 gün hesabı ile ve hükümlü infaz etmiş olduğu cezasının haricinde bir cezasından gözaltında, tutuklukta ve ev hapsinde geçen TCK’nın 63. maddesi uyarınca infaz ettiği cezadan mashup edilir.
Türk Ceza Kanunu’nun 63. maddesinde hüküm kesinleşmeden önce gerçekleşen şahsi ve hürriyeti sınırlama sonucu doğuran bütün haller nedeniyle geçirilmiş süreler hükmolunan hapis cezasından indirilir. Bu haller;
• Gözaltı,
• Tutukluluk,
• Cezanın infazına başlanmasından sonra hastalık sebebiyle hastanenin hükümlü koğuşunda geçirdiği süre ile cezanın infazına başlamadan önce kişinin ceza ehliyetinin tespiti amacıyla sağlık kuruluşunda gözlem altında geçirdiği süreler,
• Uyuşturucu ve uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından kurtulmak amacıyla sağlık kuruluşunda yatarak tedavi gördüğü süreler.
• Cezanın kesinleşmesinden önce ev hapsinde geçen süreler 2 gün karşılığı 1 gün olarak mahsup edilir.
Yapılan yargılamada adli para cezasına hükmedilmesi durumunda ise ilamın infazında kesinleşme tarihinden önce şahsi ve hürriyeti bağlayıcı süreler 1 gün 100 TL sayılmak suretiyle bu cezadan indirim yapılır.
Sonuç
İnfaz hukuku ve mevzuatı, birçok yasa ve yasal değişikliği içerdiği için oldukça karmaşık bir alandır. Bu konuda hukuki yardıma ihtiyaç duyduğunuzda, uzman ve tecrübeli avukatlardan yardım almanız önemlidir. Or Hukuk ekibi olarak size bu konuda yardımcı olmaya her zaman hazırız.