Vasilik vesayet altına alınmayı ifade etmektedir. Vesayet ise bir kişinin sorumluluğu ve denetimi altına alınmak ve onun kontrolünde olmaya karşılık gelir. Vesayet konusu 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 396-494 maddeleri arasında geniş kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir.
Vasilik gerektiren haller:
a)Akıl hastalığı ve akıl zayıflığı,
b) Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim,
c) Özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olma,
d) İsteme tabi belirli haller: Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin istemi ile kısıtlanmasını ve vesayet altına alınmasını talep edebilir.
Kamu vesayeti ve özel vesayet halleri kanunda düzenlenmiştir.
Kamu vesayeti, vesayet makamı ve denetim makamından oluşan vesayet daireleri tarafından yürütülür.
Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir.
Vasi atanan kişinin yükümlülükleri ayrıca belirlenmiştir.
Kimler Vasiliğe Atanabilir?
“4721 sayılı Türk Medeni Kanunu
I. Genel olarak Madde
413- Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar.
Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen yetkileri uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir.
Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.
II. Eşin ve hısımların önceliği
Madde 414- Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.
III. İlgililerin isteği
Madde 415- Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.
IV. Vasiliği kabul yükümlülüğü
Madde 416- Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler. Aile meclisince atanma hâlinde vasiliği kabul yükümlülüğü yoktur.”
Vasiliğe atama kanunda gösterilen durumlarda söz konusu olan ve zorunluluk bulunan bir işlemdir. Bu sebeple öncelikle kişi evliyse eşi, değilse yakın hısımları vasi olma koşullarını haiz bulunmaları halinde vasi olarak görevlendirilebilirler. Vasilik kısmen kamusal bir görev olarak kanunda düzenlenmiştir ancak kişinin özel yaşamına dair hususları kapsar.
Kişilerin vasi atanmasında vesayet altına alınacak kişiyle ilişkileri de dikkate alınır.
Vesayet altına alınacak kişinin talebi veya anne ve babasının istemleri de göz önünde bulundurulur.
Vasilik Şartları Nelerdir?
Vasi olarak atanmadan kaçınma sebepleri ve vasi olamayacak kişiler kanunda belirlenmiştir. Buna göre;
| VASİLİKTEN KAÇINABİLECEKLER | l. Altmış yaşını doldurmuş olanlar, 2. Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar, 3. Dörtten çok çocuğun velisi olanlar, 4. Üzerinde vasilik görevi olanlar, 5. Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları |
| VASİ ATANAMAYACAK ENGELİ OLANLAR | Kısıtlılar, Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler, Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar, İlgili vesayet daireleri hâkimleri. |
Ayrıca rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.
Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler.
Vasilik Kararı Nasıl Alınır?
Vasilik kararı, Sulh Hukuk Mahkemesine verilecek ve vesayet altına alınmasını istenen kişinin durumunu açıklayan dilekçe ile ve sebepleri burada gösterilmek suretiyle talep edilir.
Mahkeme gerekli ise vasi atanacak kişiyi dinleyebilir ve bu kişi hakkında kolluk araştırması da yaptırabilir.
Kanunda atanmaya dair sayılan koşulların mevcut olup olmadığı gözetilir.
Vasi atanmasına esas alınacak sebepler bakımından kişinin sağlık durumunun tespiti Sağlık Bakanlığı’nca belirlenecek bir hastaneden Heyet Raporu ile istenebilir ve vasi atamada bu dikkate alınır. TMK Md. 409 hükmü gereğince hakimin ne surette davranacağı belirlenmiştir.
Kanunda sayılan zorunlu hallerde vasi atanmasında hakimin takdir hakkı bulunmamaktadır.
Bunun ardında mahkeme bir en fazla iki duruşma yapmak suretiyle hüküm verir.
Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak on gün içinde vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir ya da itirazlarını gerekçeli olarak sunabilir.
İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak on gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir.
Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini yerinde görürse yeni bir vasi atar; yerinde görmediği takdirde, bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.
Vasi atanma ile kendisine bu sebeple verilen görevleri ifa etmekle yükümlüdür.
Atama kararı vasiye hemen tebliğ olunur. İlgiller buna itiraz etme hakkına sahiptir.
Vesayet altına alınma gerekçelerine bağlı olarak Mahkemece yapılacak usul işlemleri de değişebilmektedir.
Vasi, kural olarak iki yıl için atanır. Vesayet makamı, bu süreyi her defasında ikişer yıl uzatabilir. Dört yıl dolunca vasi, vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir. Ancak bazı hallerde sağlık durumu itibariyle kişinin hayatı boyunca vesayet altına alınması gerekebilir.