Genel Bilgiler
Evlenme bağıyla birbirine bağlı kadın ve erkeğin, evli iken veya evlendikten sonra evlilik birliği süresince veya gelecekte evliliklerinin sona ermesi halinde evlilik birliğine konu mallarının nasıl pay edileceğine dair bir sözleşmedir.
Halk arasında yanlış bir isimlendirme ile Evlilik Sözleşmesi olarak da adlandırılmaktadır. Kanunda düzenlenen ismiyle Mal Rejimi Sözleşmesi’dir.
“Mal Rejimi Sözleşmesi” de denilen bu sözleşme evlilik devam ederken ya da evlenmeden önce de yapılabilir.
Özel şekli, ehliyet ve geçerlilik şartları bulunan bir aile hukuku sözleşmesi türüdür.
Bu Sözleşme, Noter’de düzenleme şeklinde yapılabileceği gibi hazırlanan Sözleşme Noterde onaylatılmak suretiyle de yapılabilir. Kanunda bu şekilde düzenlenmiş olup, Noterler tarafından belirli bir şekilde düzenlendiği görülmektedir.
Mal rejimi sözleşmesinin noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılmaması durumunda sözleşme kesin hükümsüzdür.
Bunun yanı sıra, evlenme başvurusu esnasında hangi mal rejiminin seçildiğine ilişkin resmî memura yazılı bildirimde bulunmakla da mal rejimine dair düzenleme yapılabilir. (TMK Md. 205). Evlenen kadın ve erkeğin, evlenme memuruna yapacakları yazılı bildirim yalnızca seçimlik mal rejimlerinden birine yönelik olabilir ve taraflar söz konusu bildirimle seçtikleri seçimlik mal rejimlerinde veya edinilmiş mallara katılma rejiminde kanundaki düzenlemelerden ayrılan bir düzenleme yapamazlar.
Resmi şekil zorunluluğu eşlerin yaptıkları mal rejimi sözleşmesini değiştirmeleri ve ortadan kaldırmaları için de söz konusudur. Eşler anlaşarak diledikleri zaman aralarındaki mal rejimi sözleşmesini sona erdirebilir. Şekli geçerlilik koşullarının, sona erdirme için de geçerli olduğu kabul edilmektedir.
Mal rejiminin sona erdiği tarihten itibaren yapılacak sözleşmeler anlaşmalı boşanma halinde yapılan protokolde de yer alabilir. Söz konusu anlaşmalı boşanma protokolünün boşanmanın fer’i sonuçları olan maddi ve manevi tazminat ile yoksulluk nafakasına ilişkin hususları kapsaması durumunda TMK m. 184/f.1 b. 5 uyarınca hâkim tarafından onaylanması gerekir.
Sözleşmenin Tarafları
Sözleşmenin tarafları evli kadın ve erkektir genel anlamda.
Ancak evlenmeden önce ise nişanlılar da Sözleşmenin tarafı olabilirler.
Evlilik sözleşmesi yapabilmek bakımından erkek ve kadının ayırt etme gücüne sahip olmaları ve Sözleşmenin tarafı olmaya kanunen ehil olmaları gerekir.
Evlilik Sözleşmesi Yapmak Gerekli midir?
Mal rejimi sözleşmesine ilişkin sözleşme özgürlüğü kapsamında eşler dilerse aralarındaki mal rejimine ilişkin hiçbir seçim yapmayabilir.
Bununla birlikte eşlerin hiçbir seçim yapmamaları durumunda eşlere TMK m. 202/1 uyarınca yasal mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılma rejimi” uygulanır. Bu rejimde evlenmeden sonra edinilen mallar bakımından eşit oranda pay söz konusudur.
Sözleşme özgürlüğü sözleşme yapmama özgürlüğünü de içerir. Ancak Kanun, bu şekilde davrananlar bakımından öngörülen edinilmiş mallara katılma rejimini uygulanmasını benimsemiştir.
Sözleşme özgürlüğü, hiçbir mal rejimine tabi olmamak anlamına gelemez. Kanun gereği eşler sözleşme yapmasa dahi edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar yasal olarak. Ancak Kanun koyucu eşleri tabi olacakları mal rejimine dair bir seçim yapma zorunluluğuna tabi tutmamıştır.
Eşler mal rejimlerini seçme yönünde serbest bırakılmış ve seçim hakkı kapsamında hangi rejimleri seçebilecekleri kanunda düzenlenmiştir. Ancak bu rejimler konusunda seçim yapmayanlar bakımından kanun uygulanacak rejimi ise edinilmiş mallara katılma olarak belirlemiştir.
Kanunda düzenlenen mal rejimleri şunlardır:
REJİMLER | KAPSAMI | |
1 | Edinilmiş mallara katılma rejimi | Kanuni mal rejimidir. Tabi olunacak mal rejimini seçme konusunda eylemsiz kalan çiftlerin tabi oldukları ve evlilik süresince edinilen ve kimin adına kayıtlı olursa olsun birliğin kullanımında olan bütün malların ortaklığı söz konusudur. |
2 | Mal ayrılığı rejimi | Eşlerin mallarının yönetimi, kullanımı ve tasarrufu anlamında yasal sınırlar dahilinde bağımsız hareket ettikleri ve boşanam vb. haller kapsamında da mallarının yönetimine diğer eşin müdahil olamadığı bir yasal mal rejimidir. Seçme hakkı kapsamında belirlenmelidir. |
3 | Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi | Mal ayrılığı rejiminin özel ve kanunda düzenlenmiş bir şeklidir. Mal ayrılığı rejimi ile edinilmiş mallara katılma rejimi arasında bir geçiş rejimi olarak kabul edilmektedir. Ortak kullanımda olan ve kişisel mal olma durumunda olmayan veya statüsü belirlenmemiş malların paylı ortaklığa tabii olduğu kabul edilmektedir. Ancak kişisel malların yönetimi, tasarrufu ve kullanımı konusunda genel anlamda mal ayrılığı geçerliliğini korumaktadır. |
4 | Mal ortaklığı rejimi | Mal ortaklığı, kişisel mallar dışında kalan mallar ve gelirlerine eşlerin birlikte sahip olması anlamına gelmektedir. Evlilik süresince kişisel mallardan edinilen gelirlerin de mal ortaklığına tabi olduğu kabul edilmektedir. Hiçbir eş ortaklık malları üzerinde tek başına tasarruf hakkına sahip değildir. Kişisel mal olan mallar mal ortaklığına tabi değildir. Bir malın eşlerden birisine ait kişisel mal olduğu ispatlanmadıkça malvarlığı değerlerinin tamamı ortaklık malı sayılır. |
Diğer yandan eşler mal rejimini seçerken Kanunda düzenlenen mal rejiminden birisini seçmek durumundadırlar. Eşler bu rejimlerden KARMA bir rejim de oluşturamazlar.
Mal rejimi sözleşmesini eşler aralarında anlaşarak şarta bağlayabilecekleri gibi belirli bir süreyle sınırlı olarak da yapabilirler. Süre kararlaştırılmış olması durumunda kararlaştırılan süre boyunca eşler belirledikleri mal rejimine tabi olurlar. Sürenin sonunda seçilecek mal rejimi belirlenmemişse eşler arasında yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.
Mal rejimi sözleşmelerinin şarta bağlanabileceğini kabul eden görüş uyarınca eşler belirli bir süreden sonra ya da aralarındaki kazanç farkı kapandığında aralarındaki mal rejiminin değişeceğini öngören sözleşmeler yapabilirler.
Evlilik Sözleşmesi Kapsamı ve İçeriği
Evlilik sözleşmesi ile evlenen ya da evli olan kadın ve erkek;
– Evliliğe ilişkin malların yönetimi, kişisel malların kanunda belirlenen hukuki durumuna aykırı olmamak üzere evliliğe bağlı olarak tabi olacağı sistem, boşanma halinde evliliğe konu malların hukuki durumu gibi bir dizi konu düzenlenebilir. Sözleşme hükümleri kanunda düzenlenen emredici normlara aykırı hükümler içeremez.
- Aile konutu ve ev eşyası hakkında düzenleme yapabilirler, bununla birlikte eşlerden birinin ölümü halinde edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında konut ve evin durumu bakımından “katılma alacağı”dan alınmak ve ödenmek üzere hayata kalan eşin intifa ve oturma hakkı vardır.
- Yine hakkın kullanılacağı eşyanın diğer eşe ait aile konutu ve ev eşyası niteliğini taşıması, eşler arasındaki edinilmiş mallara katılma rejiminin ölüm nedeniyle sona ermiş olması, sağ kalan eşin katılma alacağının mevcut bulunması, sağ kalan eşin bu hususta talepte bulunması ve söz konusu talebinin sağ kalan eşin eski yaşantısını devam ettirme amacı taşıması durumunda hayatta olan eşin yasal ön alım hakkı da doğar.
- Sözleşme ile kişisel malların ve edinilmiş malların ne olduğu ve kapsamı daraltılabilir. Ancak Kanunun belirlediği mal gruplarının niteliğine dair bir değişiklik yapılamaz.
- TMK 219 uncu maddesinin ikinci fıkrasının 4. bendi uyarınca kişisel malların gelirleri kural olarak “edinilmiş mal”dır. Bu nedenle eşlerin söz konusu mal varlığı değerlerine ilişkin gelirlerin de kişisel mallara dahil olmalarını istemeleri durumunda bu durumun mal rejimi sözleşmesinde açıkça belirtilmesi gerekir.
- Edinilmiş mallara katılma rejiminde, rejimin içeriğine ilişkin olarak mal rejimi sözleşmesi ile yapılması zorunlu değişiklikler ise
*edinilmiş malların kapsamının daraltılması,
*artık değere katılmada bir başka deyişle katılma alacağında farklı bir esasın belirlenmesi,
* aile konutu ve ev eşyası,
Hakkında düzenleme yapılması anlamına gelir.
- Sözleşme yasal sınırlamalara ve mal gruplamalarına uygun şekilde yapılmalıdır.
- Evlilik sözleşmesi hükümleri bir eşin ölmesi halinde mirasçı olan eş bakımından bazı hakları ileri sürmeye de imkan verir.
- Evlilik sözleşmesi yapıldığı andan itibaren ve geleceğe yönelik hüküm ve sonuç doğurur. Geçmişe ve geçmiş olaylara ilişkin sözleşmede düzenleme yapılamaz.
2025 yılı itibariyle Evlilik Sözleşmesi bakımından Ankara Barosunca belirlenen ücret 76.500 TL’dir. Ancak işin kapsamı ve niteliği ile karşılaşılabilecek muhtemel zorluklar ve yapılacak iş ve işlemlerin mahiyeti bakımından bu ücretin daha fazla olması da mümkündür.