Elbirliği mülkiyeti, mülkiyetin paylara ayrılmadan hak sahibi olanların geneline yayılmış halini ifade etmektedir ve bu şekilde mülkiyet ancak belirli hallerde söz konusu olur. Mülkün parçalara ayrılarak kişilere pay oranlarında özgülenmesi ve adlarına tescili bu mülkiyet şeklinde söz konusu olmaz. Ancak tapu vb. sicillerde ortaklaşa mülkiyetin kimler arasında var olduğu kayıt altına alınmış durumdadır.
Kanunda elbirliği mülkiyetini doğuran hukukî ilişkilerin tamamı “ortaklık” kavramı ile ifade edilmiştir. Bir mülk üzerinde elbirliği mülkiyeti söz konusu ise hak sahipleri, mülkiyetin doğmasına sebep olan hukukî ilişkiye göre belirlenir.
Her bir hak sahibi, mülkiyete konu taşınır ve taşınmaz mallar üzerinde pay sahibidir ancak mülkiyet diğer pay sahiplerinin paylarından ayrılmamış vaziyette olup mülkiyetin içerisinde onların payları ile birlikte mevcudiyetini korur. Elbirliği mülkiyeti 4721 sayılı TMK’nın ilgili maddelerinde düzenleme altına alınmıştır.
“4721 sayılı Türk Medeni Kanunu
II. Elbirliği mülkiyeti
Kaynakları ve niteliği
Madde 701- Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir.
Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.
2. Hükümleri
Madde 702- Ortakların hakları ve yükümlülükleri, topluluğu doğuran kanun veya sözleşme hükümleri ile belirlenir.
Kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, gerek yönetim, gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri gerekir.
Sözleşmeden doğan topluluk devam ettiği sürece, paylaşma yapılamaz ve bir pay üzerinde tasarrufta bulunulamaz.
Ortaklardan her biri, topluluğa giren hakların korunmasını sağlayabilir. Bu korumadan bütün ortaklar yararlanır.”
Elbirliği mülkiyeti, TMK’da düzenlenen ve kendine özgü hukuki rejimi bulunan bir mülkiyet şekli olup, bu mülkiye şekli kanundan ya da sözleşmeden kaynaklanabilir.
Elbirliği Mülkiyetinin Özellikleri Nelerdir?
* Elbirliği mülkiyetinde hak sahipleri birlikte maliktir ve mülkiyet var olan mülkiyete konu taşınır ve taşınmaz malların tamamına yayılmış durumdadır.
* Her bir hak sahibinin payları ayrılmamış ve üzerinde yasal tasarrufta bulunacak şekilde diğerlerinden tefrik edilmemiştir. Dolayısıyla her bir hak sahibi tek başına bu malvarlığı değerlerine ilişkin oybirliği olmadan tek başına işlem tesis edemez.
* Elbirliği mülkiyetindeki malvarlığı değerlerinin birlikte idaresi gereklidir. Tek başına diğer kişilerin hakları üzerinde yapılan tasarrufların hak sahipleri buna birlikte onay vermedikçe diğer hak sahipleri bakımından hak doğurması söz konusudur.
*Elbirliği mülkiyeti ortaklaşa, birlikte ve oybirliği ile idare edilmesi gereken bir mülkiyet şeklidir.
*Elbirliği mülkiyetindeki malların korunması için her bir hak sahibi bu konuda dava etme ve müdahalede bulunma ve diğer yasal takip haklarını kullanma yetkisine sahiptir.
Ortaklardan her biri ortak araziye izinsiz eksin biçmenin durdurulması ve tazmini için müdahalenin önlenmesi davası açabilir.
* Elbirliği mülkiyetinde belirli hallerde açılan davalar bakımından ortakların mecburi dava arkadaşlığı söz konusu olur. Yine aleyhe açılacak davalar da aynı şekilde bütün ortaklar aleyhine açılmalıdır elbirliği mülkisine konu malvarlığı değerleri ile ilgili olan.
Elbirliği Mülkiyetinin Hukuki Dayanağı Nedir?
Elbirliği mülkiyeti öncelikle kanundan kaynaklanan ve genelde birden fazla mirasçının söz konusu olduğu miras bırakandan intikal eden malvarlığı değerleri bakımından uygulama alanı bulan “ortaklaşa mülkiyet” şeklidir. Hukuki dayanağı 4721 sayılı TMK ve ilgili diğer kanunlardır.
Ayrıca kanunun izin verdiği dairede sözleşme ile de elbirliği mülkiyeti ilişkisi kurulabilir ve belirli bir süre bu ilişkinin devamı taraflarca kayıt altına alınabilir.
Elbirliği Mülkiyetinde Ortakların Payları Nasıl Belirlenir?
Elbirliği mülkiyetinde hak sahiplerinin payları, başkaca bir kayıt söz konusu olmadıkça elbirliği mülkiyetine tabi olan malvarlığı değerlerinin tamamına yaygın olarak aynı pay oranındadır. Bütün hak sahiplerinin pay oranları birarada bütünü tamamlar.
Paylar, aynı oradandaki ya da farklı orandaki payları bulunan kişi sayısının paylarına göre bütüne oranlanması ile belirlenir. 4 kişilik bir elbirliği mülkiyetine konu taşınmazda her bir malikin oranı % 25 oranındadır ancak taşınmazın niteliği gereğince bu pay miktarları paylı mülkiyet kapsamında değildir.
Özellikle mirasa konu mallarda elbirliği mülkiyeti söz konusudur ve her bir mirasçının pay oranı mirasçılık belgesinde belirlenen oran miktarındadır.
Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyet Arasındaki Farklar Nelerdir?
*Elbirliği mülkiyetinde, hak sahiplerinin hisse oranları belirsiz olduğundan, mülkiyete tabi malvarlığı değeri tek bir hak sahibi tarafından satılamaz. Ancak hak sahibi payını satarak diğer hak sahiplerine devredebilir. Mülkiyetle ilgili herhangi bir hukuki işlem, ortakların birlikte aynı doğrultuda alacakları tek bir kararla yapılabilir. Ancak paylı mülkiyette hak sahipleri paylarına ilişkin hukuki işlemleri tek başlarına yapmak hakkına sahiptir
*Paylı mülkiyet durumunda, her ortak, kendi payının haklarına ve yükümlülüklerine sahiptir. Bu payı rehnedebilir, alacaklılar tarafından haczedilebilir ve devredebilir. Ancak elbirliği mülkiyeti durumunda, mirasçılardan hiçbiri kendi payını satma veya devretme yetkisine sahip değildir. Her bir mirasçı, hak sahibi olup, pay sahibi değildir.
*Paylı mülkiyette ortaklardan her biri kendi payının hak ve yükümlülüklerine sahiptir. Ancak elbirliğinde paylı mülkiyette olduğu gibi diğer ortaklardan bağımsız ve tek başına tasarrufta bulunmak hukuken mümkün değildir.
*Paylı mülkiyet satış vb. hallerde sona erebilir. Ancak elbirliği mülkiyeti, malın devri, topluluğun dağılması veya paylı mülkiyete geçilmesiyle sona erer (TMK Md. 703).
