Yıkım
Yıkım, yapı ruhsatı olmayan ya da yapı ruhsatının eki mimari projeye aykırı olarak yapılan yapıların yıkılması olarak tanımlanabilir. Yapı ruhsatı bulunmadan ya da yapı ruhsatı ve eki mimari projeye aykırı olarak inşa edilen yapının verilen süre içerisinde uygun hale getirilmemesi durumunda 3194 sayılı İmar Kanununun 32. maddesi uyarınca yapının yıkımına ya da yapıdaki aykırılıkların giderilmesine karar verilir. Belediye encümeni ya da il encümeni yıkım kararlarını almaya yetkili merciilerdir. Yıkım kararlarının tebliği üzerine 60 gün içerisinde idare mahkemesine dava açılabilir.
Yıkım işlemlerinde iki farklı durum söz konusudur. İlk durum yapının ruhsatsız olarak inşa edilmesidir. Ruhsatsız olarak inşa edilen bir yapının şikâyet üzerine ya da resen tespiti halinde ruhsat alınması aksi halde yapının yıkılacağı ilgiliye bildirilir. Bu durumda yapılması gereken ruhsat düzenlenmesi için başvuruda bulunulmasıdır. Ancak burada mevcut hukuka aykırı yapının ruhsat düzenlenmesi yoluyla hukuka uygun hale getirilmeye çalışılması durumu ortaya çıkmaktadır. Bu ise her zaman mümkün olmamaktadır. Asıl olan ruhsat alınması, mimari proje hazırlanması ve yapı denetimi ile uygun olarak yapının inşa edilmesidir. Ayrıca imar planlarında ruhsat düzenlenmesi için uygun kullanım şartlarının bulunması da zorunluluktur.
Diğer durum ise ruhsata aykırılık halidir. İlgili tarafından verilen süre içerisinde ruhsata aykırı kısımların yıkılması gerekir. Ayrıca mimari proje değişikliği ve tadilat ruhsatı düzenlenmesi talebiyle yapılacak başvuru ile de uyuşmazlık çözümlenebilir. Bu başvurulardan netice alınamaması durumunda haklı olduğunun düşünülmesi halinde tesis edilen işlemler 60 gün içerisinde idare mahkemesinde ayrıca dava konusu edilebilir.
Yapı Tatil (Tespit ) Tutanağı
Yapı ruhsatı bulunmayan ya da yapı ruhsatı ve eki mimari projeye aykırı olarak inşa edilen yapının, aykırı olarak inşa edilen kısımlarının belirlenmesi yolunda yapılan tespite dair tutanaktır. 3194 sayılı Kanunun 32. maddesi uyarınca düzenlenerek yapıya asılır. İnşai faaliyet durdurulur. Taşınmaz malikleri ya da müteahhit tarafından 30 gün içerisinde aykırılığın giderilerek, ruhsat alınması ya da yapının ruhsata ya da ruhsat eki mimari projeye uygun hale getirilmesi gerektiği bildirilir.
Anılan süre sonunda ruhsat alınmaz ya da ruhsata uygun hale getirilmez ise söz konusu yapının yıkımına ya da aykırılıkların giderilmesine karar verilir. Bu tutanak kesin işlem olarak kabul edilmektedir. Tutanağın iptali istemiyle 60 gün içerisinde idare mahkemesine dava açılabilir.
İmar Para Cezası
Yapı ruhsatı bulunmadan ya da yapı ruhsatı ve eki mimari projeye aykırı olarak inşa edilen yapıyı yapan kişilere 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesi uyarınca para cezası verilir. Para cezası miktarı kanunda belirtilen kriterlere göre değişiklik göstermektedir. Yapının inşa edilmesinde rol almayan kişiler sonradan malik olduklarında cezaların şahsiliği ilkesi gereği para cezasına muhatap olmazlar. Yapının daha sonra ruhsata bağlanması ya da ruhsata uygun hale getirilmesi halleri para cezası verilmesine engel teşkil etmez. Para cezası vermeye belediye ve il encümenleri yetkilidir. Kararların tebliği üzerine 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.