Zincirleme Suç, 5237 sayılı TCK “Genel Hükümler” bölümünde yer alan bir tanımlamadır. “Suçların içtimaı” başlıklı bölüm altında düzenlenen “Zincirleme Suç”tan anlaşılması gereken, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi ya da aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesidir.
Hırsızlık suçunun ya da dolandırıcılık suçunun bir kişiye karşı birden fazla kez işlenmesi halinde bu hükümler uygulanacaktır.
Ancak zincirleme suça konu eylemler arasındaki zaman aralığı ile tek bir suç işleme kararı kapsamında bu eylemlerin işlenip işlenmediği de önem arz eder.
Failin işlediği suçlar arasında uzun zaman aralıklarının bulunması, bir suç işleme kararının yokluğunun kesin kanıtı kabul edilemeyeceği gibi birden fazla suç arasında çok kısa zaman aralığının bulunması da, aynı suç işleme kararıyla işlendikleri sonucunu her zaman ortaya koymayabilir.
İşlenen suçlar arasında zaman aralıkları çok uzunsa, bu durum failin bir suç işleme kararı ile hareket etmediğine sadece karine teşkil edebilir ancak bunların cezai sorumluluk anlamında etkisi mahkemece incelenecektir.
TCK’nın 43 üncü maddesinde düzenlenen zincirleme suç hükümleri gereğince “kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında bu madde hükümleri uygulanmaz. (3. Fıkra)”
TCK 43 Yargıtay Kararları
- Yargıtay 11. Ceza Dairesi 22 Haziran 2022 tarihli ve E. 2019/2779 K. 2022/13054 sayılı Kararında; 5237 Sayılı TCK’nin 43/1. maddesine göre bir suç işleme kararının icrası kapsamında değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi halinde zincirleme suç hükümlerinin uygulanması gerektiğine, sanık M. D.’in 2010 ve 2011 yıllarında birden fazla sahte fatura düzenlediği kabul edilmesine karşın, zincirleme suç hükümlerinin uygulanmamasını Bozma Sebebi kabul etmiştir.
- Yargıtay 11. Ceza Dairesi 11 Ekim 2021 tarihli E. 2021/3900 K. 2021/8135 sayılı kararında; “…Yapılan UYAP sorgusunda, sanıklar hakkında, Trabzon Cumhuriyet Başsavcılığının 16.10.2015 tarihli ve 2015/3328 Esas sayılı iddianamesi ile 2011 takvim yılında …… Ltd.Şti. isimli şirketten sahte fatura alarak kullandığı iddiasıyla dava açıldığı, Trabzon 5.Asliye Ceza Mahkemesi’nin 29.03.2016 tarihli, 2015/1310 Esas ve 2016/461 Karar sayılı beraat hükümlerinin Dairemizin 2021/4578 Esasında kayıtlı olarak incelemesinin yapıldığı ve dava dosyasının temyiz incelemesinde bozularak mahkemesine gönderildiği anlaşıldığından, aynı takvim yılında farklı beyanname dönemlerinde sahte fatura kullanılması halinde tek sahte fatura kullanma suçunun oluşacağı, faturaların farklı beyanname dönemlerinde kullanılmış olması nedeniyle de zincirleme suç hükümlerinin uygulanması gerekeceği dikkate alınarak, temyize konu davanın aralarında hukuki ve fiili irtibat bulunan Trabzon 5.Asliye Ceza Mahkemesi’nin 2015/1310 Esas, 2016/461 Karar sayılı dosyası ile birleştirilerek zincirleme şekilde işlenmiş tek sahte fatura kullanma suçunun oluşup oluşmadığının tartışılarak sonucuna göre sanıkların hukuki durumlarının tayin ve takdirinde zorunluluk bulunması,…” sebebiyle BOZMA KARARI verilmiştir.
- Yargıtay 11. Ceza Dairesi’nin 16 Haziran 2021 tarihli E. 2017/9540 K. 2021/5378 sayılı Kararında; suça konu faturaların hangi beyanname türlerinde kullandığının tespit edilmesi ile suç tarihinin belirlenmesi ve birden fazla beyannamede kullanmış ise zincirleme suç hükümlerinin uygulanması gerektiği gözetilmeden, sanıklar hakkında TCK’nin 43. maddesinin uygulanması gerektiği gerekçesiyle Bozma Kararı verilmiştir.
Zincirleme Suç Örnekleri
- Bir işyerinde iş sahibi aleyhine hizmet sebebiyle güveni kötüye kullanma suçunun birden fazla kez işlenmesi halinde zincirleme suç söz konusu olacaktır.
- Bir kişinin, aynı fail tarafından iki kez dolandırılması halinde de zincirleme şekilde işlenen dolandırıcılık suçu söz konusu olacaktır.
- Aynı kapamda bir dolandırıcılık suçu sebebiyle 5 ayrı kişi mağdur olmuş ise yine zincirleme suç hükümleri uygulanması gerekecektir.
- Failin aynı olayda tek fiille hem kamu görevlisine hakaret edip (TCK m. 125/3-a) , hem de kamu görevlisi olmayan bir kişiye (TCK m. 125/1) hakaret etmesi halinde, hakaret suçunun ağırlaştırılmış hali olan kamu görevlisine hakaretten dolayı esas alınacak temel ceza üzerinden zincirleme suç hükümleri uyarınca belirlenecek artırım oranı uygulanacaktır (YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA ZİNCİRLEME SUÇ, Mustafa Necmeddin ÖZTOP, 2013, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 117).
Yargıtay bir kararında; hareket ve fiil arasındaki farkı açıklamış ve devamında, aynı zamanda, maden ocağına ait işçilerin soyunma odası olarak kullandıkları kilitli olmayan prefabrik yapı içindeki aynı odada olan ve kilit altında bulunmayan 5 ayrı pantolon ya da mont cebinden ya da cüzdan içinden, 5 ayrı mağdura ait cep telefonu ve paranın çalınması olayında aynı neviden fikri içtima hükümlerini uygulamış, başka bir olayda sanığın suç tarihinde müşteki M.’ye ait aracın camını kırarak, ayrı müştekilere ait olduğunu açıkça bildiği cüzdan, para ve müşteki M.’ye ait cep telefonu da bulunan pantolonları çaldığı olayda, TCK’nın 43/2. maddesinde de belirtildiği üzere tek bir fiille birden fazla kişiye karşı suç işlenmesi nedeniyle aynı neviden fikri içtima hükümlerinin uygulanması gerektiğini belirtmiş, benzer bir kararında, inşaatta şikâyetçi işçilerin soyunduğu bölümde bulunan iki ayrı kabanın cebinden şikâyetçilere ait iki adet cep telefonunun çalınması olayında, hırsızlık suçunun iki ayrı kişiye karşı tek bir fiille işlendiğini ve aynı neviden fikri içtima hükümlerinin uygulanması gerektiğini belirtmiş, fakat diğer bir kararında ise sanıkların müştekilerden birinin yattığı odadan bir cep telefonu alıp, diğer müştekilerin yattığı odadan farklı eşyaları çalmaları olayında, suça konu eşyaların farklı müştekilere ait olduğunu bilebilecek durumda bulunduklarının anlaşılması karşısında iki ayrı hırsızlık suçunun oluştuğunu belirtmiştir (YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA ZİNCİRLEME SUÇ, Mustafa Necmeddin ÖZTOP, 2013, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 119-120).
Zincirleme Suçun Şartları
Zincirleme suçta, birden fazla fiil bulunması ve fiillerden her birinin aynı suçu oluşturması gerekir.
Zincirleme suç halinde, birden fazla fiil ve birden fazla suç mevcuttur. Ayrıca, suçların mağdurunun aynı kişi olması gerekir; suçun mağdurunun farklı kişiler olması durumunda zincirleme suç hükümleri uygulanamaz.
Yine aynı suçun birden fazla kişiye karşı işlenmesinde de bu durum geçerli olacaktır.
TCK’nın 43. madde hükmüne göre, zincirleme suç halinde birden çok fiil ve birden çok suç bulunmakta; fakat faile bu suçlardan dolayı yalnızca tek bir cezadan sorumlu olmakta ve cezada artırıma gidilmesi gerekmektedir (Birinci fıkra 2. Cümle).
Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır. Buna göre nitelikli dolandırıcılık ile basit dolandırıcılık farklı zamanlarda aynı mağdura karşı işlenmiş ise cezanın belirlenmesinde zincirleme suçun varlığı kabul edilecektir.
Zincirleme Suçun Cezaları
Zincirleme işlendiği kabul edilen suçlar bakımından Md. 43 hükmü, cezada artırıma girilmesini esas almıştır.
Buna göre suçun basit hali için Md. 61 kapsamında belirlenen ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılacaktır. Örneğin 2 kez hırsızlığa maruz kalan bir kişi bakımından, birinci hırsızlık suçu için 4 yıl ceza öngörülmüş ise bu ceza ikinci suç zincirleme işlenmiş kabul edilerek cezanın 5 yıl ile 7 yıl arasında belirlenmesi hakimin takdirine tabidir. Mahkeme, TCK Md. 43/1’de zincirleme suç hükümlerine göre cezada artırıma gitmekle yetkili kılınmıştır.
TCK 43 Kapsamında Yargılama Süreci Nasıl İşler?
Zincirleme suç hükümleri “Genel Hükümler” arasında yer alır ve uygulanabileceği suçlar bakımından, yapılan yargılamada hakim tarafından mutlaka dikkate alınmalıdır. Zincirleme suç isnadına İddianamede yer verilmemiş olsa dahi Mahkeme, zincirleme suç koşulları oluşmuş ise hükümde bunu dikkate almak zorundadır. Çünkü zincirleme suç hükümlerinin eksik uygulanması veya hiç uygulanmaması istinaf ve temyiz kanun yolunda bozma sebebidir.
Ayrıca zincirleme suç hükümlerinin uygulanması halinde mutlak surette sanığın savunmasının alınması gerekmektedir.
Mahkeme, yargılama sürecinde sanığın eylemlerine göre zincirleme suç söz konusu olup olmadığını değerlendirecek ve yaptığı değerlendirmeye göre TCK Md. 43 hükümlerinin yargılama konusu olaya nasıl uygulanacağına karar verecek ve Gerekçeli Karar’da, işlenen ve yargılamaya konu suçta suçların içtimaının söz konusu olduğuna ve zincirleme suç hükümlerinin nasıl uygulanacağına karar verecektir.
Zincirleme suç hükümlerinin nasıl ve neden uygulandığı ise kararda gerekçeli olarak gösterilecektir.
TCK 43’ün Kanıtlanması için Hangi Deliller Kullanılabilir?
Zincirleme suçun ispatı bakımından eylemlerin aynı kişiye karşı değişik zamanlarda işlenmiş olduğunun ispatı gerekir.
Yine bir suçun birden fazla kişiye karşı işlenmesi halinde de birden fazla kişinin mağdur veya suçtan zarar gören olduğunu ispatlamak gereklidir.
TCK 43’ün Sınırlandırılması ve İndirimi için Hangi Durumlar Geçerlidir?
Zincirleme suç hükümleri uygulanması halinde cezada artırım söz konusu olur. Ancak işlenen suçta bu hükümler ancak maddede yer verilen ve yukarıda sıralanan koşullar mevcut ise uygulanabilir.
Zincirleme suç hükümleri kapsamında cezada indirim bahis mevzuu olamaz. Zincirleme suç söz konusu değilse suçun basit veya nitelikli halinden TCK Md. 61 çerçevesinde alt ve üst ceza sınırları öngörülerek Mahkemece cezaya hükmolunur.
Ceza hukuku ve ilgili konu hakkında çok daha detaylı bilgi ve danışmanlık için OR Hukuk ve Danışmanlık ile iletişime geçebilirsiniz.
