Kanunun suç saydığı fiilleri işleme amacı ile bir araya gelen, hiyerarşik bir yapı dahilinde en az üç kişi tarafından oluşturulan “suç birliği” olarak tanımlanan örgüt kurmak ve kurulan bu örgüte üye olmak TCK’da suç olarak düzenlenmiştir. TCK Md. 2020’de düzenlenen suç örgütü yapısı itibariyle TCK Md. 314’teki düzenlemeden ayrılmaktadır.
Bir yapının örgüt kabul edilmesi için suç işlemek amacıyla kurulması ve örgüt denen yapının en az üç kişiden oluşması, örgüte dahil olan kişiler arasında örgütsel anlamda hiyerarşi ve görev paylaşımı olması gerekir.
TCK Md.220’de düzenlenen suçun varlığı bakımından fiili anlamda suç için birliktelik yeterlidir ve bu suç niteliği itibariyle bir tehlike suçudur.
Örgütteki kişiler arasında örgütsel amaçlı ve örgütsel bağ bakımından hiyerarşik bir ilişki var olmalıdır. Kişiler arasında var olan örgütsel ilişkinin gevşek veya sıkı bir ilişki şeklinde olması önem taşımamaktadır. Suç işlenmemiş olsa dahi örgütün kurulmuş olması da TCK gereğince suçtur.
Yargıtay’ın kararlarında yer aldığı üzere örgütün süreklilik taşıması, birlikteliğin suç işlemek amacıyla devamlı olması ve amaçlanan suçları işlemeye elverişli, üye, araç ve gerece sahip olunması gereklidir.
“5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma
Madde 220- (1) Kanunun suç saydığı fiilleri işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler, örgütün yapısı, sahip bulunduğu üye sayısı ile araç ve gereç bakımından amaç suçları işlemeye elverişli olması halinde, dört yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak, örgütün varlığı için üye sayısının en az üç kişi olması gerekir.
(2) Suç işlemek amacıyla kurulmuş olan örgüte üye olanlar, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) Örgütün silahlı olması halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza dörtte birinden yarısına kadar artırılır.
(4) Örgütün faaliyeti çerçevesinde suç işlenmesi halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı da cezaya hükmolunur.
(5) Örgüt yöneticileri, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen bütün suçlardan dolayı ayrıca fail olarak cezalandırılır.
(6) (Değişik:2/3/2024-7499/10 md.) Örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen kişi, ayrıca iki yıl altı aydan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İşlenen suçun niteliğine göre verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir. Bu fıkra hükmü sadece silahlı örgütler hakkında uygulanır.
(7) (Değişik: 2/7/2012 – 6352/85 md.) Örgüt içindeki hiyerarşik yapıya dahil olmamakla birlikte, örgüte bilerek ve isteyerek yardım eden kişi, örgüt üyesi olarak cezalandırılır. Örgüt üyeliğinden dolayı verilecek ceza, yapılan yardımın niteliğine göre üçte birine kadar indirilebilir.
(8) Örgütün cebir, şiddet veya tehdit içeren yöntemlerini meşru gösterecek veya övecek ya da bu yöntemlere başvurmayı teşvik edecek şekilde propagandasını yapan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suçun basın ve yayın yolu ile işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Bu madde hükmü ile TCK Md. 314 arasında örgütün silahlı olması bakımından fark bulunmaktadır ve silahlı olmak TCK Md. 314’te düzenlenen suçun bir unsuru iken TCK Md. 220/3’te silahlı olma cezalandırmada bir “nitelikli hal” olarak düzenlenmiştir. Nitelikli halin uygulanabilmesi için örgütün bütünü yönünden örgütün işlemeyi amaçladığı suçları işlemeye elverişli silahın gerektiğinde kullanılmak üzere hazır bulunması yeterlidir.
TCK Md. 314’te düzenlenen suç, devletin güvenliği aleyhine işlenen bir suçtur ve bu yönüyle TCK Md. 220 hükmünden ayrılır. “Suç işlemek amacıyla örgüt kurma” suçu ise TCK’da kamu barışına karşı suçlar arasında düzenlenmiştir.
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçunda, işlenmesi amaçlanan suçlardan genel olarak TCK’da ve özel kanunlarda düzenlenen bütün suçları anlamak gerekmektedir.
Örgüt Faaliyeti Kapsamında İşlenen Suçlar Nelerdir?
Örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar bakımından TCK Md. 220 çerçevesinde bir sınırlama getirmek mümkün değildir.
Kanun metni suç işlemek amacıyla örgüt kurmak tanımlamasını benimsemiş olup, kanunlarımızda suç olarak kabul edilen her fiilin bu kapsamda olduğunu ama özellikle malvarlığına yönelik suçların genel anlamda kurulan örgütlerce işlendiğini kabul etmek gerekmektedir.
Suç İşlemek Amacıyla Kurulan Örgütlerde Ceza Yargılaması Süreci Nasıl İşler?
Öncelikle kollukça yapılan suç soruşturması sürecinde elde edilen bilgiler Cumhuriyet savcısı tarafından değerlendirilir ve kapsamlı bir soruşturma yürütülür. Kolluk, edindiği bilgiler ve gelen ihbar ve şikayetler çerçevesinde ve istihbari bilgilere dayanlı olarak 2559 sayılı PVSK’nın Ek 6’ncı maddesi gereğince suça el koymak ile yükümlüdür. Bu doğrultuda dinleme, izleme, takip gibi birçok kolluk işlemi ve soruşturma teknik ve yöntemleri bu örgütler hakkında kullanılabilmektedir.
Örgüt yöneticisi olan ve örgüt üyesi olan kişiler hakkında Cumhuriyet savcısının yaptığı soruşturma kapsamında CMK Md. 100’de düzenlenen haller söz konusu ise yakalanan şüpheliler hakkında Cumhuriyet savcısının istemi üzerine yetkili ve görevli sulh ceza hakimi kararı ile tutuklama tedbirine hükmolunabilir ve bu kişiler hakkında yargılama tutuklu olarak sürdürülebilir.
Sonrasında örgütün kurulması ve eylemleri ile işledikleri suçlara ilişkin İddianame tanzim edilir ve iddianame görevli ve yetkili Ağır Ceza Mahkemesi’ne incelemek üzere sunulur.
Mahkemece iddianame’nin kabulü halinde Tensip Zaptı düzenlenerek, duruşma günü verilir ve ceza yargılamasına (kovuşturma) geçilir.
Yargılama süresince duruşmalar yapılarak dosya kapsamındaki deliller değerlendirilir ve verilecek karar bakımından dosyadaki eksik bilgiler tamamlanır.
Karar duruşmasından önce Esas Hakkında Mütalaa alınır ve sonrasında Ağır Ceza Mahkemesi Heyeti oy birliği ya da oy çoğunluğu ile suçun işlendiğine vicdanen kani olursa mahkumiyete karar verir. Suçun işlenmediği kanısına varırsa sanıkların beraatine hükmolunur.
Mahkumiyet veya beraat kararı aleyhine istifa kanun yoluna Cumhuriyet savcısı veya sanık/sanıklar tarafından başvurulur.
İstinaf kanun yolu başvurusuna ilişkin verilen karar aleyhine ise tebliğ edilmesinden itibaren 15 gün içerisinde temyiz kanun yoluna başvurulur.
Yargıtay ilgili ceza dairesince temyiz başvurusu hakkında verilen karar onandıktan sonra kesinleşir ve infaz için bu karar ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı’na gönderilir.
İstinaf veya temyiz incelemesi aşamasında bozulan kararlar hakkında ilk derece mahkemesince yeniden inceleme yapılır ve bozma sebebine uygun olarak yeni bir karar alınır. Kararın bozulduğu aşamaya bağlı olarak bu kararlar aleyhine yeniden istinaf ve temyiz başvurusu yapılabilir.
Temyiz incelemesinde onanan mahkumiyet kararı aleyhine AYM’ye bireysel başvuru yapılabilir.
Örgüt Kurma Suçundan Kaç Yıl Ceza Alınır?
Örgüt kurmak yönetsel bazı işleri örgüt adına yapmak demektir. Bu kapsamda örgütün hiyerarşik yapısı dahilinde ve örgütün suç işleme amacı doğrultusunda;
*örgütün işleyişini ve devamlılığını sağlayan,
*örgüt üyelerine emir ve talimat veren,
*örgütü ve örgütün eylemlerini genel anlamda yöneten ve yönlendiren,
Kişiler “örgüt yöneticisi”dir. Örgütün idare edilmesi anlamında fiilen görev ve rol alanların bu kapsamda olduğu kabul edilmektedir.
Kişinin, örgüt yöneticisi olup olmadığı, somut olayın özelliklerine, örgütün hiyerarşik yapısında üstlendiği ve yaptığı görevlere ve fiilen mevcut duruma göre belirlenir.
Örgüt kurmak suçu, TCK Md. 220 kapsamında olan ve terör örgütü kabul edilmeyen örgütsel yapılar bakımından;
*Kanunun suç saydığı fiilleri işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler, örgütün yapısı, sahip bulunduğu üye sayısı ile araç ve gereç bakımından amaç suçları işlemeye elverişli olması halinde, dört yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK Md. 220/1).
* Örgüt yöneticileri, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen bütün suçlardan dolayı ayrıca fail olarak cezalandırılır (TCK Md. 220/5).
Buna göre örgüt kurma eylemi, kanunun tanımlaması bakımından bir örgüt yöneticiliği suçudur ve hiyerarşik yapıda yer alan ve suç işlemek amacıyla örgüt kuran bir kişi cezanın alt sınırı bakımından 4 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası alabilir. Ayrıca örgütün işlediği her suç için TCK’da öngörülen suçlardan da ayrıca cezalandırılır ve örgüt silahlı bir örgüt ise verilen ceza yarısı oranında artırılır.
