Mirasçılıktan çıkarma belirli hallerde söz konu olan ve mirasbırakana 4721 sayılı TMK ile tanınmış bir haktır. Kanun’un 510’uncu maddesinde düzenlenmiştir.
Mirasbırakanın, kanunda gösterilen sebeplerden birine dayalı olarak tek taraflı iradesi ile ölüme bağlı tasarrufu sonucunda saklı payı bulunan mirasçının miras hakkını yitirmesi anlamına gelir. Mirasçının bazı davranışları sebebiyle uygulanan bir özel hukuk yaptırımı olarak TMK’da kabul edilmiştir. Koruyucu amaçlı olarak mirasçılıktan çıkarma da mirasçının alt soyunu korumak bakımından uygulanabilmektedir (TMK Md. 513). Sadece saklı paya sahip mirasçılar bakımından bu yaptırım söz konusu olabilir.
TMK m. 505 gereğince mirasbırakanın altsoyu, anne ve babası ile eşi saklı paylı mirasçılardır ve altsoyun kapsamında evlilik dışındaki çocukları, evlatlık ve altsoyu da yer almaktadır.
Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri Nelerdir?
Mirasbırakan, saklı paylı mirasçısını TMK m. 510’da sayılan iki sebeple mirasçılıktan çıkarabilir. Bunlardan başkaca herhangi bir sebep çıkartmaya gerekçe olamaz. Mirasçılıktan çıkarmada iki hal şöyledir:
a) Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse.
Mirasbırakan bu suçun işlendiğine dair vicdani bir kanıya ulaşmış ise bunu gerekçe göstererek ve mahkeme kararının varlığına bağlı kalmaksızın mirasçılıktan mirasçısını çıkarabilir. Çıkarma işleminde çıkarmanın yasal gerekçeleri gösterilmelidir. Bu sebebin varlığını ispat, ölüm halinde çıkarmadan yararlananlara ve vasiyet alacaklasına yüklenmiştir.
Mirasçılıktan çıkarma için saklı paylı mirasçının işlediği suç sebebiyle kovuşturmaya uğraması ya da cezalandırılmış olması gerekmez. Hukuka aykırı bir eylemle işlenen ve kasten gerçekleştirilen suçlar mirasçılıktan çıkarmaya konu olabilir. Mirasbırakanın kusuru bu eylemde söz konusu ise veya mirasbırakan mirasçıdan daha fazla kusurlu ise mirasçılıktan çıkarma yapılamaz. Ayrıca aile ilişkilerine etkili olan olumsuz ve ağır nitelikte bir suç söz konusu olmalıdır.
TMK m. 510 uyarınca çıkarmaya konu olan suç, mirasbırakan ya da mirasbırakanın yakınlarından birine karşı işlenmiş olmalıdır. Suç malvarlığına veya kişinin vücut bütünlüğüne yönelebilir. Kanun’un Md. 578 kapsamında mirasbırakana yönelen suçlar, mirastan yoksunluk gerekçesi kabul edilmiştir. Bu suçlar bazen çıkartmaya esas alınanlar ile aynı olabilmektedir.
b) Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.
Aile hukukundan doğan yükümlülükler de sınırlanması mümkün olmayan bir genişliğe sahiptir. Kusurlu bir davranışıyla aile bağlarını zedeleyen ya da bozan saklı paylı mirasçının miras hakkının elinden alınması da söz konusu olabilir. Bu kapsamda; nafaka borcunun ifa edilmemesi (TMK m.364), ana-baba ve çocuklar arasındaki yükümlülüklerin ifa edilmemesi (TMK m.322), eşler arasındaki sadakat yükümlülüğünün ihlal edilmesi gibi aileye müteallik eylemler söz konusu olabilir. Boşanmaya konu olmuş ancak henüz boşanmanın gerçekleşmediği durumlarda da bu eylemler çıkarma sebebi kabul edilebilir.
Mirasçının aile evini terk etmesi, kaçması, genel ahlak ve adaba aykırı faaliyette bulunması, ailenin saygınlığına aykırı eylemleri ile anne/babasına karşı yükümlülüklerin ihlali, mirasbırakanın hastalığıyla ilgilenmemesi ve ona karşı tasvibi mümkün olmayan eylem ve söylemleri ile kötü muamelesi cıkarma sebebi teşkil etmektedir.
Mirasbırakana ilgi göstermemek ve ticari ilişkileri sebebiyle mirasbırakanın mağduriyetine sebebiyet vermek ve mirasçı kaynaklı saldırıların söz konusu olması mirascçılıktan çıkarma sebebi oluşturur.
İhlalin nasıl cereyan ettiğini ve var olup olmadığını hakim takdir eder.
Hangi Suçlar Mirasçılıktan Çıkarmaya Sebeptir?
Öldürme, dolandırıcılık, sahtecilik, iftira, hakaret, sövme, haksız suç isnat etmek, yalan yere şahitlik, zimmete para geçirmek gibi suçlar mirasçılıktan çıkarmada etkili olabilmektedir. Anne ve babaya karşı sövme ve hakaret, kötü muamele de çıkarma sebebidir.
Mirastan yoksun kalmaya esas alınacak bir fiili işlemek mirastan çıkarmaya da gerekçe oluşturabilir.
Mirasçılıktan Çıkarma Süreci Nasıl İşler?
Ölüme bağlı tasarruflar; vasiyetname ve miras sözleşmesi olarak ikiye ayrılmaktadır. Mirasbırakanın iradesi bu tasarruf şekillerinden birisiyle dış dünyaya yansımalıdır.
Mirasçılıktan çıkarma işleminin sonuç doğurması ancak mirasbırakanın yapacağı ölüme bağlı tasarrufla söz konusu olur. İrade beyanı şekle bağlı işlemler ile yansıtılır.
Vasiyetname olarak kabul edilemeyecek bir belge ya da evrak bu şekilde bir tasarruf işlemi kabul edilemez.
Çıkarma işlemi kural olarak vasiyetname ile yapılabilir. Geçerlilik koşullarını haiz olması şartıyla resmi, el yazılı ya da sözlü vasiyetname tiplerinin tamamı ile çıkarma işlemi yapılabilir.
Vasiyetnamenin Noter eliyle düzenlenmesi mümkündür.
Mirasçılıktan Çıkarma İptali Davası Nasıl Açılır?
Mirasçılıktan çıkarma, gerekli koşulların varlığı durumunda tenkis davası ve iptal davası konusu olabilir.
Bu davalar, mirasbırakanın son yerleşim yerindeki asliye hukuk mahkemesinde açılabilir (HMK m. 11, TMK m. 576/2).
Dava Dilekçesi ile mirasçılıktan çıkarmanın yasal gerekçelerinin hukuka aykırı olduğu ve yasal koşulları taşımadığı sebebiyle bu dava açılır.
Hâkim tarafından TMK m. 557’de düzenlenen sebeplerden birine dayalı olarak ölüme bağlı tasarrufun iptaline karar verildiğinde, mirasçılıktan çıkarma işlemi ölüme bağlı tasarruf işleminin tamamı iptal edilerek hükümsüz hale getirilmiş olur. İptal davası ile sadece çıkarma tasarrufu değil, ölüme bağlı bütün tasarruf işlemleri geçersiz hale getirilmiş olur.
– Mirasbırakanın, ölüme bağlı tasarrufu yaptığı anda “ehliyetsiz bulunması” bir iptal sebebidir (TMK m. 457 b. 1).
– Mirasbırakanın, ölüme bağlı tasarrufu yanılma, aldatma, korkutma ya da zorlama sonucunda iradesi olumsuz etkilenerek yapması da bir iptal sebebi kabul edilmiştir (TMK m. 557 b. 2).
– Mirasbırakanın, ölüme bağlı tasarruf işleminin içeriğinin, bağlandığı koşulların veya yüklemelerin hukuka veya ahlâka aykırı olması da bir iptal sebebi kabul edilmektedir (TMK m. 557 b. 3).
– Mirasbırakanın, ölüme bağlı tasarrufu kanunda belirlenen şekli kurallara aykırı yapması da bir iptal sebebidir (TMK m. 557 b. 4).
– Mirasçılıktan çıkarma tasarrufuna ilişkin diğer bir iptal sebebi de mirasbırakanın, mirasçılıktan çıkarma sebebinde açık bir şekilde yanılmasıdır. TMK m. 512/3 uyarınca; yanılma sebebiyle çıkarma yapılmışsa ve bu yanılma çıkarmada tek etkili sebep ise çıkarma geçersiz olacaktır. Yanılma, şahısta veya fiilde söz konusu olabilir. Genel iptal sebeplerinden farklı olarak bu durumda mirasçı yalnızca çıkarma tasarrufunu iptal ettirebilir, var olan diğer tasarruflar ise geçerli olmaya devam eder. Dolayısıyla bu gibi hallerde genel bir iptal değil kısmi bir iptal söz konusu olur. Yanılma durumu da davacı tarafından ispat edilmelidir.
TMK m. 558/1 uyarınca; iptal davası, tasarrufun iptalinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılır.
İptal davası çıkarmadan yararlanan mirasçı ya da mirasçılara karşı açılmalıdır. Bu davada ispat yükü̈, mirasçılıktan çıkarılan kimseye yüklenmiştir.
İptal davası, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde açılmalıdır. Bu davayı açma hakkı, her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl geçince ortadan kalkar. İyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçince ortadan kalkar bu hak.
İptal edilme halinde davacı mirasçı, mirasbırakanın başka bir tasarruf işlemesi söz konusu değilse sadece saklı payına değil, mirastan alması gereken bütün payını almaya hak kazanır. Miras payı yeniden ihya olur. Bu yönüyle iptal kararı geçmişe etkili olur ve pay sahibinin hakkını almasına imkan sağlar. İptal davası davanın tarafları arasında sonuç doğurur, taraf olmayan mirasçılar üzerinden ise bir sonuç ortaya çıkarmaz.
Mirasçılıktan Çıkarılan Kimse Ne Yapmalıdır?
– Mirasçılıktan çıkarılan kişi kanuni sürelere özen göstermeli ve tasarrufu veya hak sahipliğinden yoksun bırakıldığını öğrendiği tarihten itibaren hak düşürücü sürelerin başladığını gözetmelidir.
– Mirasçılıktan çıkarılan haklarını korumak, tenkis ya da iptal davası açmak bakımından çıkarmaya dair bütün belgeleri toplamalı ve bir hukuki danışmanlık hizmeti almalıdır.
– Çıkarma sebeplerinin varlığı veya yokluğuna dair belgeler mutlaka elinde olmalı, varsa kolluk veya mahkeme evrakını dosyalamalıdır.
– İspat yükü bakımından mirasçılıktan çıkarılmaya dair delillerin ne olduğuna, kapsam ve içeriği ile elde mevcut olmalarına özen göstermelidir.
Uzmanlığımız itibariyle deneyimli avukat kadromuzla or.av.tr adresimizden bilgi alabilir ve hukuki yardım için bize başvurabilirsiniz.
