Hapis cezasının ertelenmesi, genel anlamda bir ceza infaz kurumu kabul edilmektedir. Aynı zamanda suç politikasının da cezanın infazı bakımından benimsediği bir uygulama şeklidir.
Hapis cezasının ertelenmesi, hükmolunan cezanın infazının yargılamayı yapan mahkemece belirlenecek bir süre için geri bırakılması ve cezanın infazının geri bırakıldığı tarihe kadarki denetim süresi içerisinde, hakkında ceza verilen sanığın yeni bir suç işlememesi halinde ceza verilen suçun işlenmemiş sayılması veya hükümlü sıfatını kazanmaması ya da cezasının çekilmiş sayılması hali olarak kabul edilmektedir.
Cezanın ertelemesi, daha önce bir suçtan ceza almamış bulunan ve yapılan yargılama sonucunda ilk defa hüküm giymiş bulunan bir suçlunun bazı şartları barındıran mahkûmiyetinin, mahkûmiyete esas olan suçun ve suç konusu eyleminin niteliğine göre belirlenecek (değişken) bir denetim süresi içerisinde yeniden suç işlememesi durumunda meydana gelmemiş sayılması ve mahkumiyet kararının infazının şartlı olarak ertelenmiş sayılmasıdır.
Erteleme konusunda kararı verecek mahkeme, yargılamayı yapan esas mahkemedir. Erteleme kararı da mahkûmiyet kararı ile birlikte ve gerekçeli olarak verilir. Mahkûmiyet kararından önce erteleme kararı verilemeyeceği gibi erteleme talebi de reddedilemez.
Hakkında erteleme kararı verilecek suç failinin talebi olmasa dahi mahkeme cezanın ertelenmesine re’sen karar verebilir.
“5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
Hapis cezasının ertelenmesi
Madde 51- (1) İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin;
a) Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,
b) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması,
gerekir.
(2) Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, infaz hâkimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.
(3) Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz.
(4) Denetim süresi içinde;
a) Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine,
b) Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
c) Onsekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, mahkemece karar verilebilir.
(5) Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verir.
(6) Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.
(7) Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine infaz hâkimliğince karar verilir.
(8) Denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır.”
Hapis Cezasının Ertelenmesinin Şartları Nelerdir?
Cezanın ertelenmesinin şartlarını suça ilişkin şartlar, suç failine ilişkin şartlar ve hükmolunan cezaya ilişkin şartlar olmak üzere üçe ayırabiliriz. Buna göre;
I. Suça İlişkin Şartlar ve Hükmolunan Hapis Cezasının Süresi
Suçun niteliği bakımından hapis cezasının ertelenmesinde, maddenin ilk fıkrasında suçun kasten veya taksirle yahut ihmali veya icrai olarak işlenmiş olmasına ilişkin herhangi bir koşul aranmamıştır. Kişinin yalnızca işlediği suç sebebiyle iki yıl veya daha az süreyle kasıtlı bir suçtan hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması diğer şartlarla birlikte bu cezanın ertelenebilmesi için yeterli bir koşul kabul edilmiştir.
II. Suç Failine İlişkin Şartlar
a)Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı suç failinin üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması.
Kişinin önceden kasıtlı bir suçtan aldığı hapis cezası eğer üç aydan fazla süreli ise ertelemeye karar verilemez. Adli para cezası ise karar verilebilir.
Ayrıca önceki hapis cezası, TCK’nın 50. maddesi uyarınca adli para cezasına yahut belirlenen bir tedbirin kişi hakkında uygulanmasına çevrilmiş ise bu durumda da yargılamaya konu suç açısından ertelemeye karar verilmesi mümkündür.
b) Suçla Ortaya Çıkan Zararın Giderilmesi Şartı
TCK Md.51/2 maddesi hükmü gereğince cezanın ertelenmesi, işlenen suç sonucunda mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, infaz hâkimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.
c) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda karar veren mahkemede bir kanaatin oluşması
Mahkeme, cezanın ertelenmesi açısından yaptığı yargılama boyunca suç failinin pişmanlığını izlemek, gözlemlemek ve bütün bu değerlendirme sonucunda suç failinin pişman olduğuna kanaat getirmek durumundadır. Bu bakımdan mahkemeye subjektif bir değerlendirme yapma imkanı tanınmıştır. Mahkeme, suç failinin yeniden suç işlemeyeceğini düşünecek olursa, diğer aranan şartların da birlikte var olması halinde, işlenen suçtan dolayı vereceği cezayı erteleyebilecektir.
III. Hükmolunan Cezaya İlişkin Şartlar
*Kanunun belirlediği sürelere tabi olan hapis cezaları sadece ertelemeye tabidir. Suç faili iki ayrı suçu birlikte işlemiş ise bu suçlar için ayrı ayrı hükmolunan cezalar hakkında erteleme yönüyle değerlendirme yapılabilecek ve cezaların toplamı bakımından bir erteleme değerlendirmesi yapılamayacaktır.
*18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını tamamlamış olanlar bakımından 3 yıl, bunlar haricindekiler bakımından ise 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olan kişilerin hapis cezaları ertelenebilecektir.
Hapis Cezasının Ertelenmeyeceği Haller Nelerdir?
Bazı suçların kanunda düzenlenen özel bazı kişilere karşı işlenmesi halinde hükmolunan hapis cezasının ertelenmesine karar verilemez.
*3359 sayılı Temek Sağlık Hizmetleri Kanunu Md. 12/1-b hükmü gereğince kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli ile yardımcı sağlık personeline karşı görevleri sebebiyle işlenen 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan kasten yaralama (madde 86), tehdit (madde 106), hakaret (madde 125) ve görevi yaptırmamak için direnme (madde 265) suçlarında; Türk Ceza Kanununun 51 inci maddesinde düzenlenen hapis cezasının ertelenmesi hükümleri uygulanmaz.
Ertelemenin Düşmesi Ne Demektir?
Hapis cezasının ertelenmesinin düşmesi hukuki bir tabir değildir. Kanunda düzenlenen şartların varlığı halinde hükmolunan erteleme kararının, hükümlü sıfatını kazanan suç failinin denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine infaz hâkimliğince karar verilmesi halinde söz konusu olan bir durumdur.
Kanunda buna dair TCK Md. 51/7 hükmünde düzenleme yapılmıştır. Bir nevi erteleme kararının geri alınması söz konusu olup, suç failinin eylemlerine bağlı olarak infazın derhal işleme konulması anlamına gelir.
