Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun Teklifi, 19 Haziran 2020 tarihinde TBMM Başkanlığına sunuldu.
Bilindiği gibi, Anayasa Mahkemesi 24.07.2019 tarihli ve E: 2018/73; K: 2019/65 sayılı kararı ile;
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48/A-8 maddesindeki “Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak” şartını iptal etmişti.
Anayasa Mahkemesi iptal gerekçesinde;
- Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırmasına konu edilebilecek bilgilerin neler olduğuna,
- Bu bilgilerin ne şekilde kullanılacağına,
- Hangi mercilerin güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırmasını yapacağına,
ilişkin herhangi bir düzenleme yapılmadığına değinerek bu durumun Anayasamızın 13., 20. ve 128.maddeleriyle bağdaşmadığını belirtmişti.
Öte yandan Anayasa Mahkemesi, kişisel verilerin, alınmasına, kullanılmasına ve işlenmesine yönelik temel ilkelerin belirlenmediği ve gerekli güvencelerin sağlanmadığı vurgusunu da yapmıştı. Bu durumun hukuki güvenlik ve belirlilik ilkelerine aykırı olduğuna yer vermişti.
Anayasa Mahkemesinin yukarıda belirtilen iptal kararından sonra uygulamada bir boşluk oluştu. İptal kararına rağmen kamuya girişlerde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması şartı aranması idare mahkemeleri tarafından iptal gerekçesi oldu.
19 Aralık 2020 tarihinde Meclis Başkanlığına sunulan Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun Teklifi uygulamadaki bu boşluğu doldurmaya yönelik bir girişimdir.
Şimdi Kanun teklifinin kısaca bakalım.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun Teklifi
Kanunun Amacı ve Kapsamı
- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasına ve elde edilecek verilerin kullanılmasına ilişkin temel ilkeleri,
- Kimler hakkında yapılacağını,
- Araştırma konusu edilecek bilgi ve belgelerin neler olduğunu,
- Bu bilgilerin ne şekilde kullanılacağını,
- Hangi mercilerin soruşturma ve araştırma yapacağını,
- Değerlendirme komisyonunu,
- Veri güvenliği ile verilerin saklanma ve silinme sürelerini düzenlemektedir.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılacak Kişiler
Arşiv araştırması, statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacaklar hakkında yapılır.
Kurum ve kuruluşlarda,
- Yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler ile
- Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ve
- Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel,
- Üst kademe kamu yöneticileri,
- Özel kanunlar uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler ile
- Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler
hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılır.
Arşiv Araştırması
- Kişinin adli sicil kaydının,
- Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının,
- Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının,
- Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171.maddesinin beşinci ve 231.maddesinin onüçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların,
- Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının,
mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.
Güvenlik Soruşturması
Güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak kişinin;
- Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin,
- Yabancı devlet kurumlan ve yabancılarla ilişiğinin,
- Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,
mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir. Güvenlik soruşturmasına görevin gerektirdiği niteliklere etkisi yönüyle kişinin eşi ile birinci derece kan ve sihri hısımları da dâhil edilir.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapmaya Yetkili Birimler
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli mülki idare amirlikleri tarafından yapılır.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler, kendilerine iletilen taleple sınırlı olarak;
- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında bakanlıklar ile
- Kamu kurum ve kuruluşları arşivlerinden ve
- Elektronik bilgi işlem merkezlerinden gerekli bilgi ve belgeler ile
- Bu Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendi kapsamındaki karar ve kayıtları almaya yetkilidir.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimlerde yetkilendirilmiş personel, hukuka aykırı olarak elektronik ortamda veya bilgisayar loglarında kişisel verilerle ilgili sorgulama yapamaz. Log kayıtlarını değiştiremez veya silemez. Bu şekilde elde edilen bilgileri paylaşamaz veya yayın yoluyla duyuramaz. Görevi gereği öğrendiği veya edindiği kişisel bilgi veya belgeleri yetkisiz kişilerle paylaşamaz. Basın ve yayın kuruluşlarına veya diğer iletişim kanallarına veremez. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler tarafından bu hususlara ilişkin gerekli tedbirler alınır.
Değerlendirme Komisyonu
Değerlendirme Komisyonu, Güvenlik soruşturması veya arşiv araştırması sonucunda elde edilen kişisel verilerin göreve atanma yönünden değerlendirildiği komisyonu ifade etmektedir.
Yaptırılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesi amacıyla ilgili kurum ve kuruluşlarda en üst amirin görevlendireceği üç kişiden az olmamak üzere değerlendirme komisyonu kurulur.
Memuriyet veya kamu görevlerine uygunluğunun değerlendirilmesini sağlayacak yorum içermeyen olgusal veriler, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimlerce ilgili kurum ve kuruluş bünyesinde kurulan Değerlendirme Komisyonuna iletilir.
Değerlendirme Komisyonu kendisine iletilen verilere ilişkin nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerini yazılı olarak atamaya yetkili amire sunar. Mahkemeler tarafından istenildiğinde bu bilgiler sunulur.
Kişisel Verilerin Korunması İle İlgili Alınan Tedbirler
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında kişinin istihbari faaliyetlere konu olmayan kendisiyle ilgili;
- Kişisel verileri hakkında bilgilendirilmesi,
- Bu verilere erişmesi,
- Bunların düzeltilmesi ve silinmesi
taleplerine ilişkin tedbirler alınır.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına konu kişisel verilerin doğru ve güncel olması esastır. Bu veriler, işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olarak kullanılır.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında yürütülen iş ve işlemlerde, 24/3/2016 tarihli ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 4 üncü maddesinde belirtilen genel ilkelere aykırı hareket edilemez. Ancak, millî savunma, millî güvenlik, kamu güvenliği, kamu düzeni ve ekonomik güvenlik ile ilgili istihbarat faaliyetleri kapsamında elde edilen bilgiler kişiye verilemez.
İlgili birimler ile değerlendirme komisyonları veri güvenliğine ilişkin önlemleri alır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemlerinin her-evresinde gizliliğe uyularak, ilgili bilgi ve belgeler yasal olarak bilmesi gerekenlerden başkasına verilmez, açıklanmaz. Bu Kanun kapsamında elde edilen kişisel veriler amacı dışında işlenemez ve aktarılamaz.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sırasında elde edilen kişisel veriler;
- İşlenme amacının ortadan kalkması halinde veya
- Her durumda iki yılın sonunda
Değerlendirme komisyonlarınca silinir ve yok edilir.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını yapan birimlerdeki istihbari faaliyete konu olmayan ilgilisine ait güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına ait veriler iki yılın sonunda silinir ve yok edilir.
Bu veriler, işleme karşı dava açılması halinde karar kesinleşmeden silinemez ve yok edilemez. Mahkemelerin bu konudaki talepleri, değerlendirme komisyonunun bünyesinde bulunduğu ilgili kurum ve kuruluş tarafından karşılanır.
Cezai Hükümler
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması ve değerlendirilmesinde görevli olanlar tarafından kişisel verilerle ilgili;
- Suç işlenmesi halinde,fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde 6698 sayılı Kanununmadde hükümleri uygulanır.
- Kabahat işlenmesi,halinde 6698 sayılı Kanununmadde hükümleri uygulanır.
Yönetmelik
- Devletin güvenliğini, ulusun varlığını ve bütünlüğünü iç ve dış menfaatlerinin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgeler ile
- Gizlilik dereceli kamu personeli ile meslek gruplarının tespiti, birim ve kısımların tanımlarının yapılması,
- Güvenlik soruşturmasının ve arşiv araştırmasının usul ve esasları ile bunu yapacak birimler ve değerlendirme komisyonlarının oluşumu,
- Değerlendirme komisyonlarının çalışma usul ve esaslar ile,
- Uygulamaya ilişkin diğer hususlar
Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulacak yönetmelik ile düzenlenir.
Sonuç
Sonuç olarak, Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun Teklifi;
- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmasındaki amaç ve kapsamı,
- Hakkında güvenlik soruşturması veya arşiv araştırması yapılacak kişilerin kimler olduğunu,
- Güvenlik soruşturması veya arşiv araştırmasını kimlerin yapabileceğini,
- Değerlendirme komisyonunun oluşumunu ve görevlerini,
- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının içeriğini,
- Kişisel verilerin korunmasına ilişkin temel ilkeleri, güvenceleri ve yaptırımları,
Net bir şekilde ortaya koymuştur.
İlgili Komisyonlarda yapılacak değerlendirmeler ve Meclis’te yapılacak oylamalar sonucunda Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun Teklifi ilerleyen günlerde son halini alacaktır.
