Görevi kötüye kullanma suçu, TCK’nın 257. Maddesinde “Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar” arasında yer almaktadır. Bu makalemizde bu suçun, türleri maddi ve manevi unsurları ile özelliklerine ayrıntılı olarak değineceğiz.
Türleri
Suça ilişkin Türk Ceza Kanunu’nun 257. Maddesinde iki ayrı suç tipi düzenlenmiştir. Bunlardan ilki ‘görevin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevi kötüye kullanma’ suçudur. İkincisi ise ‘görevin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstermek suretiyle’ görevi kötüye kullanma suçudur. Bu açıdan suçu, icrai surette görevi kötüye kullanma ve ihmal suretiyle görevi kötüye kullanma suçları şeklinde adlandırmak da mümkündür.
Maddi Unsur
Her iki görevi kötüye kullanma şeklinde de ‘görevin gereklerine uymama’ söz konusudur. Bu suçlarla görevin gereklerine aykırı hareket etmek veya görevin gerekleri yerine getirilmeyerek, gerçekleştirilen göreve uymayan davranış ve tutumlar ceza yaptırımına bağlanmıştır.
Manevi Unsur
Görevi kötüye kullanma/ihmal suçunun manevi unsuru kasttır. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. Suçun kanunda belirtilen tüm biçimleri açısından genel kast yeterlidir. Kastın varlığından söz edilebilmesi için kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket ettiğini bilmesi ve istemesi gerekir.
Kaynağı
Kamu görevlisi açısından görevin gerekleri, öncelikle bir emirden doğabilir. Bunun yanı sıra bir düzenleyici bir işlemden de doğmuş olabilir. Görev emirden doğmuş ise emrin yetkili kişi tarafından ve usulünü uygun olarak verilmiş olması gerekir.
Tali Norm
Görevi kötüye kullanma suçu, kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan hâller dışında uygulama alanı bulmaktadır. Bu açıdan suçun düzenlendiği hüküm tali norm özelliği göstermektedir. Madde kapsamında cezalandırma alanına giren fiiller, kanunda ayrıca suç olarak tanımlananlar dışında kalan fiillerdir. Eğer yapılan eylemi cezalandıran özel bir kural varsa öncelikle bu norm uygulama alanı bulacaktır. Örneğin zimmet ve irtikap gibi eylemler, özel olarak cezalandırılması öngörülmüş olan görevi kötüye kullanma hâlleridir. Bu bağlamda zimmetine para geçiren kamu görevlisi öncelikle bu suçtan cezalandırılacaktır. Bununla birlikte ayrıca faile TCK’nın 257. maddesinden dolayı ceza verilmeyecektir.
Hukuki Yarar
Bu suçla korunan hukuki yarar madde gerekçesinde şu şekilde açıklanmıştır.
‘Toplumda, kamu faaliyetlerinin gerek eşitlik gerek liyakatlilik açısından adalet ilkelerine uygun yürütüldüğü hususunda hâkim olan güvenin, inancın sarsılmaması gerekir.’ Buradan yola çıkarak bu suçla kamu idaresinin işleyişine duyulan güvenin korunmaya çalışıldığı söylenebilir. Başka bir ifade ile bu suçla bir taraftan kamu hizmetinin verilmesinde disiplin sağlanmaktadır. Diğer taraftan ise, idarenin düzenli, etkin, dürüst ve tarafsız bir şekilde işleyişi güvence altına alınmaktadır.
Özgü Suç
Bu suç özgü suçlardan olup sadece kamu görevlisi sıfatına sahip kişilerce işlenebilir. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ‘Tanımlar’ başlığını taşıyan 6/1-c maddesinde kamu görevlisi şu şekilde tanımlanmıştır. Kamu görevlisi kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir.
Şartları
Belirtelim ki, kamu görevlilerinin mevzuata aykırı eylem ve işlemlerine karşı, idare hukuku kapsamında birçok denetim yolu öngörülmüştür. Tam yargı davası açılması, ilgili kamu görevlisi hakkında disiplin soruşturması yapılması gibi bunlara örnek verilebilir. Bu nedenle kamu görevlisinin mevzuata her aykırı işlemi veya eylemi görevi kötüye kullanma suçunu oluşturmaz. Aksi bir tutum ceza hukukunun son çare olması ilkesi ile de bağdaşmaz. Anılan suçun idare hukukunun dışına çıkartılıp ceza hukuku alanında değerlendirmeye alınabilmesi için bazı şartlar gereklidir. Bu nedenle, görevin gereklerine aykırı davranışın belli koşulları taşıması hâlinde, görevi kötüye kullanma suçunu oluşturabileceği kabul edilmiştir. Buna bağlamda, kamu görevinin gereklerine aykırı davranışın veya ihmalin,
- kişilerin mağduriyeti ile sonuçlanmış olması,
- kamunun ekonomik bakımdan zararına neden olması
- kişilere haksız bir yarar sağlamış olması hâlinde,
Suç oluşabilecektir.
Ceza davaları ile ilgili detaylı bilgi için Ceza Avukatı sayfamızı takip edebilirsiniz.
Ofisimizin instagram sayfasını takip ederek, güncel gelişmelerden haberdar olabilirsiniz.
