Boşanmanın sonuçlarından birisi de maddi tazminata istem halinde hükmedilmesidir. Boşanan taraflardan kusurlu ya da daha fazla kusurlu olan taraf, talep halinde diğer tarafa tazminat ödeme yükümlülüğü altındadır.
Kusur durumu ve her iki tarafın kusurlarının boşanmaya etkisi ile bu sebeple diğer tarafın gördüğü zarar bakımından mahkemece değerlendirme yapılarak bir karar verilecektir.
Maddi tazminat taleplerinden aşağıda sıralanan maddi ve şekli unsurların bulunması gereklidir:
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu
“V. Boşanmada tazminat ve nafaka
1. Maddî ve manevî tazminat
Madde 174- Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.
Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”
Maddi Tazminatın Koşulları
Maddi tazminat belirli koşullar söz konusu olması halinde talep edilen bir tazminattır. Bunları açıklamak gerekmektedir.
I. Maddi Koşulların Var Olması
a)Maddi Zararın Varlığı Söz Konusu Olmalıdır
- Zarara Uğrama Söz Konusu Olmalıdır
Zarar maddi anlamda bir kayıp anlamına gelir ve bunun karşılanması gerekir. Kusursuz eşin maddi durumunda boşanma olmasaydı ortaya çıkacak durum ile boşanma ile ortaya çıkan durum arasındaki fark zararın bir göstergesidir.
Kişinin rızasına dayanmayan ve başkasının eylemi ile ortaya çıkan bu azalmanın tazmini maddi tazminat davasının konusudur. Malvarlığında fiili anlamdaki azalma, muhtemel eksilmeler ve kusursuz eşin malvarlığında muhtemel olan zararlar bu kapsamdadır.
- Mevcut Bir Zarar Var Olmalıdır
Mevcut zarar ve beklenen zarar olmak üzere kanunda düzenlenen zarar bakımından mevcut zarar, boşanmanın kusursuz eşin malvarlığında sebep olduğu giderler ve eksilmeler bu kapsamdadır. Ayrı bir ev tutmak zorunda kalınması, taşınma masrafları ve evin içine yapılan masraflar bu anlamda bir zarar kalemi oluşturmaktadır.
Yargıtay kararlarına göre evlilik birliğinin eşe sağladığı halihazırdaki ekonomik yarar mevcut bir yarardır ve bunun yokluğu zarar anlamına gelir.
iii) Beklenen Bir Zarar Söz Konusu Olmalıdır
Beklenen yarar ise evlilik birliği boşanma ile sona ermemiş olsaydı elde edilmesi muhtemel olan yararları ifade eder. Beklenen bu yararların çeşitliliği söz konusudur. Eşin diğer eşin desteğinden yoksun kalması, ev düzeninin sağladığı imkanların yoksun kalma bu kapsamdadır. Evlilik birliğindeki ilişkinin niteliğine ve eşlerin birbiriyle ilişkilerinin yapısına göre de beklenen yararların kapsamı genişleyebilecektir.
Evlililik birliğinin devam etmesi halinde eş bakımından edinimi mümkün olan menfaatlerin bu kapsamda olduğu görülmektedir.
b) Tazminat Talep Edilen Eşin Kusurlu Olması
Kendisinden tazminat istenen eş, boşanmada kusurlu ya da tazminat isteyen eşe göre daha fazla kusurlu olmalıdır.
Bu kusur boşanmada meydana gelen zararın doğmasında etkili olmalı, ailevi yükümlülüklerin ihlali de bu kapsamda kusurun göstergesi olması gereklidir.
Kusur, boşanma sonrasında maddi tazminat ödenmesinde aranan bir koşul ve sorumluluğun bir şartıdır. Davalı eş boşanmada kusurlu ya da diğer eşe göre daha fazla kusurlu olmalıdır.
Evlilik birliği süresince gerçekleşen kusurlar bu kapsamdadır.
c)Tazminat Talep Eden Eşin Boşanmada Kusursuz ya da Daha Az Kusurlu Olması
Boşanmada tazminat isteyen eş kusursuz ya da diğer Davalıya göre daha az kusurlu olmalıdır. Burada Davacı eşin diğerine göre mutlak kusursuzluğu değil, diğerine göre daha az kusurlu ya da diğer bir tabirle hafif derecede kusurlu olması aranmaktadır. Davacı eşin kusuru boşanmada etkili olmada diğerinin kusuruna göre daha ez etkilidir.
Burada Davalı eşin kusuru, Davacı eşin hafif derecedeki kusuru söz konusu olmasaydı dahi boşanmaya karar vermede yeterli olacak düzeyde olmalıdır. Bunu hakim yargılamada takdir edecektir ve kusurun değerlendirilmesinde tazminat hukukunun genel ilkelerine göre belirlenecektir.
Eşit düzeyde kusur halinde tarafların tazminat istemleri bakımından her iki taraf için de re kararı verilmelidir.
d)Tazminat Talep Edilmesi Bakımından Meydana Gelen Zarar İle Boşanma Arasında Nedensellik Bağının Bulunması
Meydana gelen zarar ile boşanma olayı arasında nedensellik bağı söz konusu olmalıdır. Kanun boşanma yüzünden kişinin menfaatlerinin zedelenmesinden bahsetmektedir. Boşanma olayı ile sebep sonuç ilişkisi bulunmayan ve boşanmaya bağlı olarak meydana geldiği kabul edilmeyecek kayıpların tazmini mümkün değildir.
Evliliğe bağlı olarak yosun kalınan ve Davalı eşin kusuru ile bağlantılı olarak boşanma sonucunda gerçekleşmiş olan kayıpların bu kapsamda tazmini söz konusu olabilir.
Boşanma olayı ile illiyet bağı kurulmayan ve ortaya çıkmasında boşanmanın ve davalı eşin kusurunun bir bağlantısı olmayan kayıpların tazmin edilmeyeceği açıktır.
e)Hukuka Aykırılık Halinin Söz Konusu Olması
Boşanmada boşanmaya sebep olan kusurun bir hukuk kuralının ihlaline bağlı olarak gerçekleşmiş olması gerekir. İhlal edilen hukuk kuralı ile diğer eşin menfaatlerine zarar verilmiş olmalıdır. Kusur olarak ifade edilen eylem hukuka aykırılık niteliğinden yoksunsa tazminat gerekçesi olamaz.
II. Şeklî Koşulların Sağlanması
a)Boşanma Kararının Bulunması
Maddi tazminat kusura dayalı olarak gerçekleşen boşanma hallerinde söz konusu olur. Ayrıca ayrılık hallerinde de tazminat söz konusu olamaz.
Hukuka uygun ve yerkili meciler tarafından verilerek hukuki sonuç doğurmaya uygun bir boşanma kararı verilmiş olmalıdır.
b)Maddi Tazminata Dair Talepte Bulunulması
Tazminata ancak kusurlu olmayan ve hafif kusurlu olan eşin talebi ile karar verilebilir.
Hakim kendiliğinden ve talep olmadan tazminata hükmedemez.
Tazminat talebi belirli nitelikleri taşımalıdır ve Dilekçede bazı hususlara yer verilmelidir:
b1)Tazminatin türü ve miktarı net olarak belirtilmelidir,
b2)Tazminat miktarında fazlaya ilişkin haklar saklı tutulabilir,
b3)Talep hakkı kusursuz ya da daha az kusurlu eş tarafından yapılabilir ve tazminat hakkından feragat edilmiş ise tazminat istenemez.
c) TalepYasal Süresi İçerisinde Yapılmış Olmalıdır
TMK Md. 178 hükmüne göre evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmün kesinleşmesinden itibaren 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Anlaşmalı boşanmadan sonra tazminat talebinde bulunulamaz. Bu karar kesinleştikten sonra kusur tartışması ve değerlendirmesi yapmak mümkün olmadığından boşanmanın mali sonuçlarına ilişkin de talepte bulunulamaz.
c1)Boşanma davası devam ederken dilekçeler aşamasında tazminat istemini bulunulabilir. Dava Dilekçesinde, Cevap Dilekçesinde ve Karşı Dava Dilekçesinde bu husus dikkate alınmalıdır.
c2) Tahkikat aşamasına geçildikten sonra maddi tazminat istemi iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı kapsamında olduğundan bu aşamada ancak karşı tarafın muvafakati veya ön inceleme duruşmasına katılmamış olması halinde söz konusu olur. Ön inceleme aşamasından sonra usule uygun bir ıslah yapılmadığı sürece maddi tazminat talep edilemez. Bu durumda yapılan talepler hakkında Mahkemece Karar Verilmesine yer Olmadığı Kararı verilir. Zamanında yapılmayan talepler hakkında Red değil bu karar alınmalıdır.
c3) Boşanma davası hükmü kesinleştikten sonra 1 yıl içinde yapılmayan maddi tazminat istemleri hakkında hak düşürücü süre söz konusudur. Bu süre yabanacı mahkeme ilamları bakımından ise ilamın tenfizi kararının kesinleşmesi ile başlar. Ayrıca yabancı mahkeme kararınca verilen boşanma hakkında tanıma işlemi yapılmış olmalıdır maddi tazminat istemi bakımından.
III. Tazminatın Kapsamı ve Belirlenmesi
Zararın giderilmesi aynen veya nakden olmak üzere iki şekilde yapılabilir ve aynen tazminde malın eşdeğer bir eşyanın temini ya da parasal değerinin ödenmesi ile tazmin edilmesi söz konusu olur.
Nakden ödeme uygulamada en fazla tercih edilen yöntemdir.
Maddi tazminat zarar miktarını aşmayacak şekilde belirlenir. Kusursuz ya daha az kusurlu tarafın karşılaştığı maddi zorluklar ve maddi kayıpların karşılığı olarak belirlenir tazminat.
Boşanma davası ile birlikte talep edilen tazminat istemi boşanma davasının görüldüğü Aile Mahkemesince karara bağlanır.
Boşanma davasından bağımsız olarak açılan maddi tazminat davası davalının ikametgahının bulunduğu Aile Mahkemesinde açılmalıdır.
