Yıllık ücretli izin, işçiye tanınan dinlenme hakkıdır. Yıllık izin hakkı Anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez.
Yıllık Ücretli İzin Hakkı Kimlere Verilir?
Yıllık izin ücretine tüm işçiler hak kazanamaz. Yıllık ücretli izne hak kazanmak için bazı koşulların varlığı gerekir.
İşyerinde en az 1 yıl çalışma şartı: “İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.” Buna göre, deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmamış olan işçiler yıllık ücretli izne hak kazanamazlar. Bir yıllık süre asgari süredir. Bu sürenin altındaki çalışmalarda yıllık ücretli izne hak kazanılamaz. Örneğin 6 ay çalışmış kişiye yarı sürelerle ücretli yıllık izin verilmesi mümkün değildir.
Yıllık Ücretli İzin Süresi Nasıl Hesaplanır?
İş Kanunu’na tâbi işçiler açısından işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi İşK. m. 53/4 vd. fıkralarında düzenlenmiştir. Buna göre, işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden,
Az olamaz. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/5 md.) Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır (İşK. m. 53/4).
Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz (İşK. m. 53/5).
Bu süreler asgari sürelerdir. Bu nedenle kısaltılamazlar ancak işçi lehine sözleşme ile uzatılabilirler.
İşveren Yıllık Ücretli İzin Talebini Reddedebilir Mi?
Yıllık ücretli izin hakkı Anayasal ve yasal bir hak olup işveren bu talebi reddedemez. İşçi yıllık izin süresini kullanmadan çalışmış ise, sözleşme sona erdiğinde bunu ücret olarak talep edebilir. Uygulamada da yıllık izin ücreti alacağı ile kastedilen bu ücrettir. Sözleşme sona ermeden yıllık izin alacağı ücrete dönüşemez. Sözleşme devam ederken sadece izin olarak talep edilebilir.
Yıllık Ücretli İzin Hakkı Biriktirilebilir Mi?
Devlet memurları açısından 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi bir memur en fazla 2 yıllık süreye ait iznini biriktirebilir. İki yıldan önceki izinlerini kullanmamışsa bu izinleri yanar.
Normalde kural olarak işveren işçinin doğmuş olan yıllık iznini yıl içerisinde kullandırmak zorundadır. İşçi de yıllık iznini yıl içerisinde kullanmak zorundadır. Ancak işçiden veya işverenden kaynaklanan sebeplerle yıllık iznin süresinde kullanılmamış olması ihtimal dahilindedir. Böyle durumlarda memurlardan farklı olarak işçilerin yıllık izinleri yanmaz ve sözleşme sona erdiğinde de ücrete dönüşür. Ancak Yargıtay uygulamasında, işçinin uzun yıllar yıllık izin kullanmamasını hayatın olağan akışına aykırı bulmaktadır ve biriken yıllık izinlerin ancak bir bölümüne ücret ödenmesine hükmedebilmektedir (Y22.HD, 14/05/2019 T., 2017/21882 E., 2019/9896 K.)
Kullanılmayan Yıllık İzin Ücret Olarak Alınabilir Mi?
Kullanılmayan yıllık iznin ücrete dönüşmesi için yani ücret olarak talep edilebilmesi için sözleşmenin sona ermesi şarttır. Sözleşme sona ermeden “ben yıllık izin kullanmadım, ücretini istiyorum” denilemez. Mahkemeye de böyle bir talep intikal etse reddedilir. Ancak sözleşme sona ermişse, artık bu izinlerin “izin olarak” kullanılması ihtimali kalktığından, ücret olarak istenebilir hale gelir (Y7.HD, 13/02/2014 T., 2013/16781 E., 2014/3765 K.)
Mevsimlik veya Kampanya İşlerinde Yıllık Ücretli İzin Verilir mi?
Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara İş Kanunu’nun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz (İşK. m. 53/3).
Yıllık Ücretli İzin Bölünebilir mi?
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez (İşK. m. 56/1). Ancak izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir (İşK. m. 56/3).
Hafta Tatili ve Bayramlar Yıllık İzin Süresinden Mahsup Edilir mi?
Memurlarınkinden farklı olarak İşK. m. 57/6 hükmüne göre, yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir. Buna göre, örneğin yıllık izin kullanıldığı günlere denk gelen hafta tatili günleri (Pazar günleri) düşülür.
Yıllık Ücretli İzinde İspat Yükü Kimin Üzerindedir?
Yıllık izinlerin kullandırıldığı noktasında ispat yükü işverene aittir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge ile kanıtlamalıdır. Bu konuda ispat yükü üzerinde olan işveren, işçiye yemin teklif edebilir (Y22.HD, 16/06/2020 T., 2018/10265 E., 2020/6838 K.)
Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Yıllık izin hesabı son çıplak ücrete göre hesaplanır. Yıllık izin alacağında dönemsel hesaplama yapılamayacağı gibi, hakkaniyet indirimi de yapılamaz. İş Kanunu m. 57/2 hükmüne göre, yıllık izin ücretinin hesabında İş Kanunu m. 50 hükmü uygulanır. Buna göre, “Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz.”
Yıllık İzin Ücreti Alacağı Zorunlu Arabuluculuğa Tâbi midir?
Diğer işçilik alacaklarında olduğu gibi yıllık izin ücreti alacağı da zorunlu arabuluculuğa tâbi olup, bu süreç işletilmeden dava açılırsa dava şartı yokluğundan usulden reddedilir.
Yıllık İzin Ücreti Alacak Davası Olarak Açılır Mı?
Yargıtay’ın son uygulamalarına göre, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti ve ücret alacakları işçi tarafından bilinmekle kural olarak belirsiz alacak davasına konu edilmez. Ancak hesabın unsurları olan sosyal hakların (ayni olarak sağlanan yemek yardımı gibi) miktarının belirlenmesi işveren tarafından sunulacak belgelere göre belirlenecek ise, kıdem ve ihbar tazminatı belirsiz alacak davasına konu edilebilir. (Y9.HD, 09/12/2021 T., 2021/8234 E., 2021/16098 K.)
Yıllık İzin Ücreti Talepli Davada Görevli Mahkeme Neresidir?
Görevli mahkeme iş mahkemesidir.
Yıllık İzin Ücretinin Tahsiline İlişkin Mahkeme Kararı Kesinleşmeden İcraya Konulabilir Mi?
İşçilik alacaklarına ilişkin hükümler kesinleşmeden icraya konulabilir. Yıllık izin ücreti alacağı da işçilik alacağı olduğundan buna ilişkin mahkeme kararı kesinleşmeden de icra takibi yapılabilir.
Yıllık İzin Ücreti Alacağında Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır ve Ne Zaman İşlemeye Başlar?
Yıllık izin ücreti alacağı 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir (İşK. m. 5/3). İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar (İşK. m. 59/1).
Yıllık İzin Ücreti Alacağında Hangi Faiz Türü Uygulanır ve Faiz Başlangıç Tarihi Nedir?
Yıllık izin ücreti yasal faize tabidir (Y9.HD, 05/02/2020 T., 2016/12416 E., 2020/1515 K.) Faiz başlangıç tarihi borçlunun yani işverenin temerrüde düştüğü tarihtir. Temerrüt yazılı ihtarname varsa ihtarnamenin tebliğ tarihine göre belirlenir. Yazılı ihtar yoksa işveren zorunlu arabuluculuk son tutanak (anlaşmazlık tutanağı) tarihi itibarı ile işveren temerrüde düşmüş olur.
YILLIK ÜCRETLİ İZİNDE YARGITAY UYGULAMASI:
Yıllık izin ücretinin talep edilebilmesi için sözleşme sona ermiş olmalıdır.
Kullanılmamış yıllık izin sürelerine dair ücretin talep edilebilmesi için, iznin kullanılma olanağının kalktığı durumlarda söz konusu olur. Bu bağlamda, iş sözleşmesinin fesih nedeniyle sona ermesi, işçinin ölümü nedeniyle iznin kullanma olanağının ortadan kalkması gibi hallerde kullanılmayan yıllık izin ücreti talep edilebilir. Buna karşılık, iş sözleşmesi devam ederken işçinin yıllık izin ücreti talep etmesi mümkün değildir. Zira yıllık iznin, dinlenme olarak kullanılması esastır. Sözleşme devam ederken bu iznin kullandırılması da olanak dahilinde olduğundan, sözleşme sona ermeden izne karşılık gelen ücret talep edilemez. Netice olarak, iş sözleşmesi sona ermeden yıllık izin ücreti istenemez. Bu noktada, sözleşmenin sona erme şeklinin ve haklı nedene dayanıp dayanmadığının önemi bulunmamaktadır (Y9.HD, 27/02/2018 T., 2017/9396 E., 2018/4359 K.)
Personel izin formları önemli delil niteliğindedir.
Davacı 23.03.2011 ila 19.06.2013 tarihleri arasında olacak şekilde 2 yıl 2 ay 26 gün davalı nezdinde çalışmış, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesi gereği ilk 5 yıl için 2×14= 28 gün yıllık izin hakkı bulunduğu anlaşılmıştır. Mahkemece davacının izin ücreti talebi kabul edilmiş ise de, dosyaya sunulan ve davacının imzasının yer aldığı personel izin formu ile izin cetveline göre davacı 02.05.2013-17.05.2013 tarihleri arası 14 gün yıllık izin kullanmış, yine davacının imzasının yer aldığı personel izin formuna göre 24.03.2012 tarihi itibari ile de 14 gün yıllık izin kullanarak toplam 28 gün yıllık izin kullanmıştır. Buna göre davacının bakiye izin süresinin olmadığının anlaşılması karşısında talebin reddine karar verilmesi gerekirken, bu husus gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup, kararın bozulması gerekmiştir (Y22.HD, 23/01/2019 T., 2017/19475 E., 2019/1720 K.)
Uzun süre hiç izin kullandırılmadığı iddiaları hayatın olağan akışına aykırıdır.
Mahkemece davacının 16 yılı aşkın çalışma süresi boyunca sadece 15 gün yıllık izin kullandığı kabul edilerek 279 gün üzerinden hesaplanan yıllık izin ücreti alacağı hüküm altına alınmıştır. Davacının bu süre içinde sadece 15 gün izin kullanmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu düşünülerek, izin alacağı konusunda Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 31. maddesi gereğince hakimin davayı aydınlatma yükümlülüğü kapsamında davacının açık beyanı alınarak sonuca gidilmesi gerekirken yazılı şekilde eksik incelemeyle davalılar vekilinin istinaf talebinin reddine karar verilmesi hatalı olup, kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir (Y9.HD, 11/10/2021 T., 2021/10122 E., 2021/13984 K.)
“Yıllık izin ücreti alacağı teknik bir konu olup uzman avukattan hukuki yardım ve danışmanlık alınması faydalı olacaktır. Davanın ihbarı veya davaya müdahalenin söz konusu olduğu hukuki süreçlerin takibi ve davaların sonuçlandırılması için her zaman hukuki destek ve yardıma OR Hukuk ve Danışmanlık olarak hazırız.”