Mirasbırakanın tasarrufları bakımından saklı pay sahiplerinin hakları kanun tarafından korunmuştur ve zorunlu miras paylarına “saklı pay (mahfuz hisse)”, zorunlu miras payı bulunan mirasçılara da “saklı pay sahibi (mahfuz hisseli) mirasçılar” denilmektedir.
4721 sayılı TMK’da altsoy, ana – baba ve sağ kalan eş olmak üzere üç grup saklı pay sahibi mirasçılar olarak kabul edilmişlerdir. 2007 yılında yapılan değişiklikle kardeşlerin saklı pay sahibi mirasçı olması kanundan çıkarılmış bulunmaktadır.
Saklı pay, bu hakka sahip mirasçıya mirastan düşen asgari korunmuş miktarı ve kanun koyucu tarafından mirastan hak sahibi olmada benimsenen kanuni bir pay miktarını ifade etmektedir. Saklı pay, miras bırakanın ölümü ile birlikte uygulama alanı bulur.
Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir. Bu mirasçılardan hiçbiri yoksa, mirasbırakan, mirasının tamamında tasarruf edebilir.
“4721 sayılı Türk Medeni Kanunu
I. Kapsamı
Madde 505- (Değişik birinci fıkra: 4/5/2007-5650/1 md.) Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.
Bu mirasçılardan hiç biri yoksa, mirasbırakan mirasının tamamında tasarruf edebilir.
II. Saklı pay
Madde 506- Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:
1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,
2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,
3. (Mülga: 4/5/2007-5650/2 md.)
4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü.”
Saklı Pay Oranları Nasıl Belirlenir?
Saklı pay oranları mirasçıların sıfatına ve mirasbırakan ile olan yakınlığına göre kanunda belirlenmiştir.
4721 sayılı yeni Medenî Kanuna göre;
* altsoyun (çocukların) saklı payını yasal miras payının yarısı olarak belirlemiştir.
* ana ve babadan her biri için saklı pay yasal miras payının dörtte biridir.
* sağ kalan eşin saklı payı (mahfuz hissesi), onun tek başına mirasçı olup olmamasına göre değişir: Mirasbırakanın tek mirasçısı sağ kalan eşi ise, terekenin tümü ona ait olacağı için, saklı payı (mahfuz hissesi) terekenin ½‘sidir. Ancak eşin hangi zümre mirasçılarla mirasçı olacağına göre saklı pay miktarı da değişmektedir.
Buna göre mirasbırakanın tek mirasçısı sağ kalan eşi ise, terekenin tümü ona ait olacağı için, saklı payı (mahfuz hissesi) terekenin ¾’üdür.
Sağ kalan eş birinci zümre (mirasbırakanın alt soyu) ile mirasçı olursa, saklı payı yasal miras payının aynısı, yani ¼‘tür (MK.m.506/4).
Sağ kalan eş mirasbırakanın ana ve babasıyla birlikte mirasçı olursa, saklı payı yasal miras payının aynısı, yani ½’dir.
Sağ kalan eş üçüncü zümreyle birlikte mirasçı olabilir. Böyle bir durumda, sağ kalan eşin saklı payı yasal miras payının ¾’ü’dür.
Birinci zümre miras bırakanın alt soyunu oluşturur.
İkinci zümre ise miras bırakanın anne babasıdır.
Üçüncü zümre miras bırakanın büyük anne ve babasıdır.
Saklı Pay İhlali Durumunda Mirasçının Hakları Nelerdir?
Saklı pay aleyhine mirasbırakanın yaptığı tasarruflar hakkında tasarrufun iptali davası ve tenkis davası açılması mümkündür.
a)Tenkis davası mirasbırakanın ölümü üzerine açılabilir. Zira saklı payın ve tasarruf edilebilir kısmın miktarı, terekenin mirasbırakanın ölümü günündeki durumuna göre hesaplanacak ve saklı paylı mirasçıların kimler olacağı yine mirasbırakanın ölümü tarihinde belli olacaktır. Bu hallerde mirasın tespiti için tereke tespit davası da ayrıca açılabilmektedir.
b) Tasarrufun iptali ise aşağıdaki sebeplerle mirasçılar ya da vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir:
1. Tasarruf mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa,
2. Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa,
3. Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlâka aykırı ise,
4. Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.
Saklı pay kanunen mirastan pay alma hakkı olan mirasçıların korunmuş paylarıdır ve bu paylara yönelen tasarruflar bakımından saklı pay sahibi mirasçılar belirtilen davaları açmak suretiyle haklarının korunmasını talep edebilirler.
Saklı Pay Hakkının Kaldırılması Mümkün mü?
Mirasbırakan kanunda sayılan hallerde saklı pay hakkına müdahale edebilir ya da belirli hallerde saklı pay mirasçılarından bazılarının bu hakkının kaldırılmasını sağlayabilir.
Mirasbırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir. Bu iki hal şöyledir:
1. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,
2. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.
Konu hakkında “Mirasçılıktan Çıkarma” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
Saklı Pay Davası Kime Karşı Açılır?
Saklı paya ilişin tasarrufların iptali davası ve tenkis davasının Davalıları, mirasbırakanın saklı paylar üzerinde tasarrufta bulunarak kendilerine kazandırma yapmış olduğu üçüncü kişi ya da kişilerdir.
Miras bırakanın tasarruf oranını aşarak saklı paylara tecavüz ederek ve kanunen tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişiler tenkis davasının aleyhine açılacağı kişilerdir.
Tasarufun iptali davası kanunda sayılan hallerde açılabilir ve tenkis davası ise saklı paya yapılan müdahaleyi kaldırmak ve saklı payın korunması için genel olarak diğer mirasçılara karşı açılır.
Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da açamaz. Mirasbırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa mirasbırakanın yasal mirasçılarına kalır. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.
