“5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
Kamu davasını açmada takdir yetkisi
Madde 171 – (Değişik: 6/12/2006 – 5560/22 md.)
(1) Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir.
(2) (Değişik:17/10/2019-7188/19 md.) Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir.
(3) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için;
a) Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,
b) Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,
c) Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,
d) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,
koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir.
(4) Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.
(5) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.
(6) (Ek:17/10/2019-7188/19 md.) Bu madde hükümleri;
a) Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,
b) Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar,
c) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,
hakkında uygulanmaz.”
Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçların işlenmesine ilişkin şüpheli hakkında yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir (CMK Md.171/2).
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi şüpheye dair ithamın askıda bırakılması ve şüphelinin 5 yıl süresince gözlemlenerek kriminal bir eylemde bulunup bulunmadığının izlenmesi şeklinde uygulanan bir ceza muhakemesi kurumudur. Erteleme, cezai yaptırımların geciktirilmesi ve geriye atılmasıdır ve işlenen suçun yok sayılması anlamına gelmez.
Ertelemeye karar verme, Cumhuriyet savcısına tanınmış bir yetkidir ve kendisine şüphelinin ve suçun durumuna göre takdir hakkı tanınmıştır.
Ertelemede amaç, HAGB kararı verilmesindeki denetim süresinde olduğu gibi şüpheliyi yeniden suç işlemek ve suça karışmaktan uzak tutmak ve topluma yararlı bir birey olmasını temin etmektir. Onarıcı adalet uygulamalarının kapsamı içerisinde değerlendirilen bir kurumdur.
Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Şartları Nelerdir?
Erteleme kurumunun meydana gelen suçta fail hakkında uygulanabilmesi bakımından hem şüpheliye hem de suça ilişkin şartlar birlikte gerçekleşmelidir. Bunları kısaca şöyle sıralamak mümkündür:
1.Önödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suçlarda bu kurum uygulanamaz. Örneğin taksirle yaralama suçu uzlaştırmaya tabi bir suç olarak erteleme kapsamında değildir. Trafik kazası sonucu meydana gelen yaralama da aynı kapsamda olup şüpheli hakkında erteleme kararı verilemez.
2.Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı, üst sınırı 3 yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren suçlar hakkında verilir (CMK m.171/2). Hapis cezasının üst sınırı, on beş yaşını doldurmamış çocuklar bakımından ise beş yıl olarak uygulanır (5595 sayılı Kanun Md.19/2).
3.Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilebilmesi için yapılan soruşturma sonucunda isnat edilen suçun işlendiği hususunda yeterli ve ikna edici nitelikte suç şüphesi bulunmalıdır. Yeterli suç şüphesinin bulunmadığı hallerde, yapılan soruşturma sonucunda verilebilecek olan karar Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı’dır. Yeterli şüphe mevcut ise ve suçun işlendiği konusunda netlik söz konusuysa faile ve suça ilişkin kanundaki şartlar gerçekleşmişse verilecek olan karar Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararı olmalıdır. Bu konuda takdir hakkı yerinde kullanılmalıdır.
4. Şüpheli, daha önce kastla işlenen bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm edilmemiş olmalıdır.
5. Şüpheli hakkında yeniden suç işlemekten kaçınacağı ve tedbirli hareket edeceği konusunda Cumhuriyet savcısında kanaat oluşmalıdır. Kanaatin oluşmasında kişinin geçmişi, soruşturmaya konu suçtaki durumu ve olaya yaklaşımı ile kolluk nezdinde mevcut olan kriminal durumu da dikkate alınacaktır. Soyut bir değerlendirme değil somut ev eylemler odaklı bir değerlendirme yapılmalıdır.
6. Kamu davası açılmasının ertelenmesi, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılarak yargılama yapılmasından daha yararlı olmalıdır. Burada fayda ve zarar, menfaatler dengesi bakımından bütüncül değerlendirilmeli ve toplumsal açıdan kamu davası açmaktan ertelemeye gitmek daha yararlı olmalıdır.
7. Mağdurun veya kamunun uğradığı ve cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zarar, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmiş olmalıdır.
* Bazı hallerde kanun koyucu Cumhuriyet savcısının kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermesinin zorunlu olduğunu düzenlemiştir. Cumhuriyet savcısının kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermesinin zorunlu olduğu ilk hale TCK m. 191/2 hükmü örnek olarak verilebilir. TCK m. 191/2 inci83 fıkrada kamu davasının açılmasının ertelenmesi usulünün şartları oluşmasa bile söz konusu suç bakımından kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanacağını düzenlemektedir. Bu düzenleme gereğince “Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişiler” bakımından Cumhuriyet savcısı, CMK m. 171’deki şartlar aranmaksızın kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verecektir. TCK 191’de düzenlenen suç bakımından Cumhuriyet savcısı, maddede belirtilen şartlar oluşmuş ise kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermekle yükümlüdür. CMK m. 171’den farklı olarak uyuşturucu madde kullanan kimseler hakkında verilen kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı TCK m. 191/4’de belirtilen hallerde sona erecektir. Sanık hakkında yapılan yargılama neticesinde suçun TCK m. 191 kapsamında olması halinde sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilir(TCK m. 191/8).
* Cumhuriyet savcısının kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı vermesinin zorunlu olduğu bir diğer hal CMK m. 253/19 hükmüdür. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının verilmesinden sonra uzlaştırmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, şüphelinin kasıtlı bir suç işlemesi aranmaksızın şüpheli hakkında kamu davası açılır(CMK m. 253/19 4. Cümle).
* Cumhuriyet savcısının kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı vermesinin zorunlu olduğu bir diğer hal 23.04.2016 tarih ve 6706 sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İşbirliği Kanunu Md. 24/3’te düzenlenmektedir. Soruşturmanın veya kovuşturmanın yabancı devlete devredilmesi başlıklı 24 ncü maddesi gereğince soruşturmanın başka bir devlete devri söz konusu olacaktır. Bu durumda Cumhuriyet savcısı, soruşturmanın yabancı bir devlete devredilmesi halinde şüpheli hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verecektir.
* Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmesinin zorunlu olduğu bir diğer hal 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu m. 20’de düzenlenmiştir. Bu kanunun 20 nci maddesinin 1 nci fıkrası gereğince “Er ve erbaşlar ile yedek subayların ve yedek astsubayların askere girmeden veya silâh altına çağrılmadan önce işledikleri yukarı haddi iki yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçlara ait davalarda soruşturma ve kovuşturma işlemleri askerliklerini bitirmelerine kadar geri bırakılır”. Bu madde hükmü gereğince Cumhuriyet savcısı, şüphelinin er, erbaş, yedek subay veya yedek astsubay olması halinde askere girmeden ya da silah altına çağrılmadan önce işledikleri suçlar bakımından üst sınırı 2 yıla kadar olan suçlar nedeniyle kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı vermesi gerekir.
*7188 sayılı kanun ile yapılan değişikle kanun koyucu bazı suçlar bakımından kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumunun uygulanmayacağını açıkça düzenlemiştir. Bu kapsamda; Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar, kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu uygulanmayacaktır(CMK m. 171/6).
Kamu Davasının Açılmasının Ertelenme Süresi Ne Kadardır?
Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verildiği takdirde, şüpheli hakkında denetim süresi işlemeye başlar. Şüpheli, 5 yıllık erteleme süresi içinde kasten bir suç işlememiş olmalıdır.
Erteleme süresi boyunca dava zamanaşımı süreleri işlemez. Erteleme kararı verilir verilmez dava zamanaşımı süresinin işlemesi durur. Erteleme kararı hukuki niteliği itibariyle dava zamanaşımının ‘kesilme’ nedeni değil, ‘durma’ nedenidir.
5 yıllık erteleme süresi içinde kasten bir suç işlenmediği takdirde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir. Erteleme kararı da adli sicil/sabıka kaydı sicili sisteminden tamamen silinir.
Şüphelinin, erteleme süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi halinde Cumhuriyet savcısı dosyayı tekrar ele alarak şüpheli hakkında bir iddianame düzenleyerek kamu davası açar (CMK Md. 171/4).
Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Sonrası Ne Olur?
Erteleme ile şüpheli, 5 yıl süreyle denetime tabii utulmuş olur ve yeni den bir suç işlemeden uzak tutulması amaçlanır.
Suç işlenmediği sürece 5 yılın bitmesinin ardından şüpheli hakkında Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı verilir.
5 yıllık süre içerisinde kasten yeni bir suç işlenirse şüpheli hakkında erteleme kararı verilen suçtan şüpheli hakkında iddianame tanzime dilerek kamu davası açılır.
Suçtan zarar gören veya hakkında kamu davasının ertelenmesi kararı verilen şüphelinin savcılığın verdiği erteleme kararına itiraz hakkı vardır (CMK Md. 171/2 ve 173/1).
Suçtan zarar gören veya şüpheli, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren iki hafta içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir (CMK Md. 173/1).
Daha fazla bilgi edinmek için hemen uzman ceza avukatı ile iletişime geçebilirsiniz.