Destekten yoksun kalma tazminatı, kusura binaen meydana gelen bir olay/trafik kazası sonucunda kişinin hayatını kaybetmesi sonrasında ölenin maddi desteğinden yoksun kalan kişi ya da kişilerin talep edebileceği bir tazminat türüdür. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 53/1-3 maddesinde destekten yoksun kalma tazminatı “Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.” olarak tanımlanmıştır. Destekten yoksun kalma tazminatı; ölen kişinin yaşarken destek verdiği kişilerin aldığı desteğin, ölüm sonucu ortadan kalkması sebebiyle destek alanların maruz kaldıkları zarardır. Bu tazminat, genellikle trafik kazaları, iş kazaları veya diğer haksız fiiller sonucu meydana gelen ölüm olaylarında gündeme gelir.
Destekten yoksun kalma tazminatını talep edebilecek kişiler, vefat eden kişinin bakmakla yükümlü olduğu veya fiilen destek sağladığı kişilerdir. Eş, çocuklar, bakımından sorumlu olduğu anne-baba, yakın akrabalar yanında fiilen destek olduğu, burs verdiği öğrenci, kirasını ödediği sevgilisi dahi bunu talep edebilir.
Destekten yoksun kalma tazminatı, destek olan kişi öldüğünde, ölenin sağlığında destek olduğu veya ileride destek olacağı kişileri korumayı, destek olanın destek olduklarının ölümünden önceki sosyal, ekonomik durumlarını mümkün olduğu ölçüde sürdürebilmelerini sağlayan, ölüm sebebiyle uğramış oldukları zararı, ölüme sebebiyet verenden tazmin edebilmelerini amaçlayan bir tazminat türüdür.
Destekten yoksun kalma tazminatı ölüm sebebiyle ortaya çıkan zarardan bağımsız bir zarara ilişkindir ve yansıma bir zarardır.
Destekten yoksun kalma tazminatı ölenin yaşı ile destek süresi, ölenin geliri, destekten yoksun kalanların yaşı ile ondan bu desteği alanların durumu değerlendirilerek belirlenen bir tazminat türüdür.
Destekten yoksun kalma tazminatı maddi ve manevi tazminat olarak talep edilebilir.
*Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesi talep edilebilir. (BK m.56/2).
* Destekten yoksun kalma tazminatı olarak istenebilecek maddi tazminatın kapsamı Borçlar Kanunu Md. 53’te belirlenmiştir ve buna göre ölüm hâlinde uğranılan ve istenebilecek maddi zararlar şunlardır:
a. Cenaze giderleri.
b. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
c. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hangi Durumlarda Talep Edilebilir?
Destekten yoksun kalma tazminatının, 6098 sayılı TBK’da yapılan düzenleme bakımından haksız fiil sorumluluğu kapsamındaki eylemler sonucunda meydana gelen kusura dayalı ölüm olayları sebebiyle istenebileceği görülmektedir:
* Hukuka aykırı bir fiil ile destekte bulunan kişi ölmüş olmalıdır.
* Hukuka aykırı fiilden bir zarar meydana gelmiş olmalıdır.
* Hukuka aykırı fiil ile meydana gelen zarar arasında illiyet bağı olmalı ve zarar bunun sonucu oluşmalıdır.
* Hukuka aykırı fiil kusurla işlenmiş olmalıdır ve fiili işleyen kusuruyla buna sebep olmalıdır.
* Hukuka aykırı fiili sonucunda ölen kişi ile destekten yoksun kalan arasında maddi yönden düzenli ve eylemli bir yardımın varlığı gereklidir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
1. Destek payı ise, destek (olan kişi) yaşıyor olsa idi kazancının destek olduğu kişiler arasındaki orantısal değeridir. Ancak destek payı ile miras payı aynı oranda değildir. Keza destekten yoksun kalan kişinin mirası reddetmesi halinde de destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkı bulunmaktadır.
2. Tazminatın hesaplamasında, destek olan kişinin bakiye ömrü dikkate alınmaktadır. Destek olan destek alandan yaşça küçük ise destek alanın bakiye ömrü dikkate alınarak hesaplama yapılmalıdır. Eşler bakımından ise, sağ kalan eşin evlenmesi halinde ölen eşin desteği sona ereceğinden evlenme tarihine kadar olan süre üzerinden hesaplama yapılmalıdır.
3. Çalışan ve maddi destekte bulunan kişinin, hayatının sonuna kadar eşine, annesine, babasına, çocuğuna vs. aynı maddi ölçüde destek olması beklenemez. Nitekim, kişinin çalışmaya devam edip veya çalışmaya başlayıp 60 yaşına kadar olan süre aktif dönem, emekli olup çalışmayı bıraktığı zamandan bakiye ömre kadar geçen süre ise pasif dönem olarak kabul edilecektir. Yargıtay kararlarında pasif döneme 60 yaşından sonra geçildiği kabul edilmektedir. Destekten yoksun kalma tazminatında, ölen kişinin kaza tarihindeki esas kazancı belirlenmelidir. Keza destekten yoksun kalma tazminatı hesaplanırken aktif dönem için desteğin ispat edilen kazancının üzerinden, pasif dönem içinse asgari ücret üzerinden bir hesaplama yapılacaktır.
4. Destekten yoksun kalma tazminatı hesaplanırken, desteğin bakiye ömrü, desteğin aktif-pasif yaşam dönemi, desteğin kazancı ile destekten yoksun kalanlarının paylarının yanı sıra tazminattan yapılacak indirim nedenleri de hesaplamalarda göz önünde bulundurulmalıdır.
5. Ölen kişinin yakınları ölüm nedeniyle yaşadığı acı, keder ve üzüntünün karşılanması amacıyla maeni tazminat da talep edebilirler. Manevi tazminat miktarı, mahkemenin takdir yetkisi ile belirlenir. Bu belirlemede, ölen kişi ile tazminat talep eden kişiler arasındaki yakınlık derecesi, ölümün gerçekleşme şekli ve koşulları (örneğin, bir trafik kazası veya iş kazası sonucu ölüm), ölüm olayının aile üzerindeki psikolojik ve sosyal etkileri dikkate alınmaktadır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Başvuru Süreci Nasıl İşler?
Sigorta Şirketine Başvuru Yapılması Şartı
Trafik kazalarından kaynaklı meydana gelen ölümlerde kazaya neden olan aracın zorunlu mali mesuliyet sigortasını yapanlar da destekten yoksun kalma tazminatı ve sair tazminat alacaklarından kanunen sorumlu olup bu kapsamda dava açılmadan önce 2918 sayılı KTK Md.97 uyarınca sigorta firmasına başvuruda bulunulması zorunludur. Yine iş kazası sonucu meydana gelen ölümlerde, SGK ve varsa işçinin iş kazası sigortasına başvuru yapılabilmektedir.
Dava Açılması
Meydana gelen haksız fiil ne sebeple meydana gelirse gelsin gerekli belgeler hazırlandıktan sonra sorumlu olan kişilere karşı yetkili ve görevli mahkemede dava açılması gereklidir. Bu kapsamda aşağıdaki belgelerin var olmasına bakılır:
a) Başvuruyu yapacak olan kişi, destekten yoksun kaldığı yakınının vefat belgesini mahkemeye sunmalıdır.
b) Başvuruyu yapacak olan kişi, kimlik belgesi, ikametgâh belgesi ve diğer kişisel belgelerini sunmalıdır.
c) Destekten yoksun kalan kişi, vefat edenden maddi olarak destek aldığını kanıtlayan belgeleri sunmalıdır. Örneğin, banka hesapları, maaş bordroları, yönlendirilen faturalar vb.
d) Destekten yoksun kalan kişinin vefat edenden maddi destek aldığını desteklemek için önemli bir kanıt niteliği taşıyan tanıkların kimler olduğu ve yazılı beyanları.
Destekten yoksun kalma tazminatı isteminin zamanaşımı süresi, zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenilmesinden itibaren 2 yıldır (BK md. 72). Destekten yoksun kalma tazminatı nedeniyle zamanaşımı süresinin başlangıç tarihi ölüm tarihidir.
Tazminat yükümlüsü veya zarar sonradan öğrenilse bile, her halûkarda destekten yoksun kalma nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı 10 yılda zamanaşımına uğrar. Destekten yoksun kalma tazminatı istemine konu olan fiil aynı zamanda suç ise, suç için öngörülen ceza zamanaşımı süresi içinde tazminat davası açılabilir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Destekten yoksun kalma tazminatı, kural olarak davalının ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde açılır. Haksız fiillerden kaynaklanan bu tür maddi tazminat davaları, davalının ikametgahı, haksız fiilin işlendiği yer ve özellikle iş kazalarında şirket merkezi veya işlemi yapan şubenin bulunduğu yer yetkili mahkemelerdir. Yani haksız fiil halinde, davacı kanunun yetkilendirdiği birden fazla yetkili mahkemeden hangisini tercih ederse o mahkemede destekten yoksun kalma tazminatı davasını açabilme hakkına sahiptir.
