Müsadere yasak bir şeyin kanuna uygun olarak devlet kontrolüne alınması ve bireysel denetim altından çıkarılarak kamuya mal edilmesidir. Müsaderenin bir güvenlik tedbiri veya cezalandırma olduğu doktrinde tartışmalı olmakla birlikte müsadereye ‘zorla almak (zoralım)’ da denilmektedir.
Müsadere başkaca suçların işlenmesini önlemek amacıyla ya da ahlaki anlamda öylece kalması uygun görülmeyen bir eşya hakkında uygulanan bir tedbirdir.
Müsadere, eşyanın yani tek anlamda ŞEY’in tehlikeli olmasından ve niteliğinden kaynaklanır.
Ceza Hukukunda eşya hakkında ve kazançlar hakkında uygulanan ve TCK Genel Hükümler bölümünde düzenlenen ve karar verilme usulü ise 5271 sayılı CMK’da düzenlenen bir konudur. Müsaderenin işlenmiş bir suça istinaden uygulanan bir tedbir veya daha ağır anlamda eşyaya ilişkin kişiyi cezalandırma amaçlı bir usul ya da eşya hakkında bir cezai işlem olduğu kabul edilmektedir.
Müsadere Çeşitleri Nelerdir?
TCK’nın 54. maddesinde “eşya müsaderesi”, 55. maddesinde ise “kazanç müsaderesi” olmak üzere iki farklı türde müsadere öngörülmüştür.
- Eşya Müsaderesi Nedir?
Eşya müsaderesi, iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın zor alımı, yani söz konusu eşyaya devletin el koymasıdır. Maddenin birinci fıkrasında suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşyanın kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlak açısından tehlikeli olması durumunda müsadere edileceği de öngörülmüştür (TCK md. 54)
Eşya müsaderesi için kasten işlenmiş bir suç söz konusu olmalıdır. Taksirle işlenen suçlarda müsadereye hükmolunamaz. Müsadere uygulanması orantılı olmalıdır. Ancak müsadere için yeni TCK’da suçtan mahkumiyet hükmolunması koşulu aranmamaktadır.
Eşya üçüncü bir kişiye ve suçun işlenmesinde hiçbir rolü olmayan bir kişiye ait olmamalıdır.
Eşyalar da 3 e ayrılır:
1. Suçun işlenmesinde kullanılan eşyalar (maymuncuk ve levye gibi),
2. Suçun işlenmesine tahsis edilen eşya, buna özgülenmiş eşya.
3. Suç sonucunda meydana gelen eşya (sahte para gibi)
Müsadere konusu eşyanın ortadan kaldırılması, elden çıkarılması, tüketilmesi veya müsaderesinin başka bir surette imkânsız kılınması halinde; kanunda bunun değeri kadar para tutarının müsaderesi öngörülmüştür (TCK Md. 54/2).
Üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya da müsadere edilecektir (m. 54/4)
Kanunda birbirinden tefrik edilebilen eşyada kısmen müsadereye de imkan sağlanmıştır.
2. Kazanç Müsaderesi Nedir?
TCK Md. 55’e göre suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançlar müsadereye tabidir.
Suç işlemek suretiyle elde edilen mal veya malın satılması suretiyle elde edilen para buna örnek gösterilebilir.
Bu eşya hakkında müsadere kararı verilebilmesi için maddî menfaatin suçun mağduruna iade edilememiş olması gerekir. Dolandırıcılık veya hırsızlık suçundan kişinin elde ettiği menfaat mağdura ait olduğundan müsadereye konu olmayacak ve ona iade edilecektir. Uyuşturucu madde ticareti yapmak suretiyle elde edilen menfaatin ise taşınmaza çevirmiş olması halinde bu taşınmazın müsaderesine hükmedilecektir. Suç sonucunda eşyanın veya malın elde edilmiş olması konusunda şüphe söz konusu olmamalı ev bu durum kanıtlanmış olmalıdır.
Kazanç müsaderesi de kasten işlenen suçlarda söz konusu olup kaim değer de müsadere edilebilir.
Müsadere Sistemi Nedir?
Müsadere sistemi, halen ceza yargılamasında uygulanan bir usuldür. Bu usul ile suça konu olan, suçtan elde edilen ve suçta kullanılan her türlü eşya hakkında işlem yapılmasına imkan sağlanmıştır. Böylece anılan nitelikteki eşya hakkında TCK’da düzenlenen müsadere işlemlerinin CMK’da belirlenen usule göre uygulanması söz konusu olmaktadır.
Osmanlı döneminde yaygın olan müsadere, Tanzimat Refomlarıyla anayasal güvence alına alınmış ve yasal olarak düzenlenmiştir. Daha önce kişiye bağlı bir işlem olan müsadere modern devlet uygulamasında ve hukuk devletinde ancak kasten işlenen suçlarda ve belirli koşullarda uygulanabilen cezai nitelikteki bir tedbirdir. Müsaderenin amaç ve işlevleri hemen hemen bütün hukuk sistemlerinde aynıdır.
Müsadere Sisteminin Amacı Nedir?
Müsaderenin amacı suçta kullanılması meşru olmayan ve suça konu olan eşyanın TCK’nın 1 inci maddesinde düzenlenen suçu önlemek ve suçu caydırmak amacıyla devletçe alınması ve mülkiyetinin kamuya geçirilmesi ve artık malın devlete ait olması işlemidir. Müsaderenin, suçun işlenmesinin ağır sonuçları konusunda caydırıcı işlevi de söz konusudur.
Müsadere ile suça ait bütün izlerin ortadan kaldırılması amaçlanmakta ve suç düşüncesini ortadan kaldırmak ve suçun çekiciliğini canlı tutan eşyanın söz konusu olmasının engellenmesi amaçlanmaktadır.
Müsadere Kararı Nasıl Verilir?
Müsadere kararı Cumhuriyet savcısı ya da katılanın istemi üzerine davayı göremeye yetkili mahkemeye yapılacak müracaat üzerine verilir.
Karar duruşmalı olarak verilir (CMK Md. 257).
Çağrı üzerine duruşmaya gelmeyen kişiler beklenmeksizin karar verilir.
Müsadere kararı aleyhine istinaf kanun yoluna da başvurulabilir. Suç konusu olmayıp sadece müsadereye tâbi bulunan eşyanın müsaderesine sulh ceza hâkimi tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilir (CMK Md. 259).
