Elektronik Kelepçe Hangi Durumlarda Takılır?
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 4/1-i maddesinde elektronik izleme; şüpheli, sanık veya hükümlülerin elektronik yöntem ve araçlar ile toplum içinde izlenmesini, gözetim ve denetim altında tutulmasını sağlayan, mağdurun veya toplumun korunmasını destekleyen uygulamalar olarak tanımlanmıştır. İşte elektronik izleme uygulamaları şüpheli, sanık veya hükümlülere elektronik kelepçe takılması suretiyle gerçekleştirilir. Elektronik kelepçe; şüpheli, sanık veya hükümlünün belirli bir alanla sınırlanması ve izlenmesi imkanını sağlar, başka bir ifade ile bir tür elektronik denetim sistemidir. Elektronik kelepçe uygulamasının yapıldığı durumlar şunlardır;
Adli Kontrol Tedbirinde Elektronik Kelepçe
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 109. maddesi uyarınca adli kontrol tedbiri olarak konutu terk etmemek, belirli yerleşim bölgesini terk etmemek ve belirlenen yer veya bölgelere gitmemek tedbirlerine karar verilmesi halinde kullanılabilir. Adli kontrol kararı soruşturma aşamasında sulh ceza hakimliği, kovuşturma aşamasında ise yargılamayı gerçekleştiren mahkeme tarafından verilir.
Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlarda Elektronik Kelepçe
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ( TCK) 49/2 . maddesine göre sanık hakkında verilen bir yıl ve altındaki hapis cezaları kısa süreleri hapis cezasıdır. TCK’nın 50. maddesi uyarınca sanık hakkında kısa süreli hapis cezasına hükmolunan hallerde bu ceza 50. maddede düzenlenen seçenek yaptırımlardan birine çevrilebilir. Seçenek yaptırımlardan biri de TCK m. 50/1-d’de düzenlenen “Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmak” tır. Bu seçenek yaptırımın uygulanması da hükümlüye takılacak elektronik kelepçe ile sağlanır.
Sanık Hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasında (HAGB) Elektronik Kelepçe
Sanık hakkında HAGB kararı verilmesi halinde denetimli serbestlik tedbirleri uygulanırken elektronik kelepçeden yararlanılabilir.
Hapis Cezasının Konutta İnfazında Elektronik Kelepçe
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanununun (CİK) 110. maddesinde düzenlenen şartların varlığı halinde mahkumun cezasını konutta çekmesine infaz hakimliğince karar verilebilmektedir. Konutta infaz hallerinde de mahkuma elektronik kelepçe takılarak kararın infazı sağlanır.
Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejiminde Elektronik Kelepçe
Hükümlünün mükerrirlik durumuna göre ceza infaz yöntemleri değişmektedir. CİK m. 108/9’a göre mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanırken elektronik kelepçe kullanılabilir. Bu anlamda mahkumun, suçun mağdurunun oturduğu ve çalıştığı yerleşim bölgesinde ikamet etmekten yasaklanması halinde bu yükümlülüğü uygulamak üzere hükümlüye elektronik kelepçe takılabilir. Gene mahkumun mağdurun bulunduğu yerlere yaklaşmaktan yasaklanması halinde de elektronik kelepçe takılacaktır.
6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Kapsamında Verilen Tedbirlerde Elektronik Kelepçe
6284 sayılı yasanın 12. maddesi uyarınca hakkında tedbir kararı verilen kimseye bu kararın uygulanması için elektronik kelepçe takılabilir.
Bunlar dışında hapis cezasının infazı kapsamında denetimli serbestlik uygulamalarında ve koşullu salıverme kapsamındaki bazı hallerde de elektronik kelepçe ile takip sağlanabilir.
Elektronik Kelepçe Nasıl Çalışır?
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 57/5. maddesine göre, hakkında aynı yönetmeliğin 56. maddenin a,ç,d ve e bentlerinde sayılan adli kontrol tedbirlerine karar verilen şüpheli veya sanıkların toplum içinde izlenmesi, denetim ve takibi elektronik cihazlar kullanılmak suretiyle yerine getirilebilir. Bunlar hâkim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak; konutunu terk etmemek; belirli bir yerleşim bölgesini terk etmemek ve belirlenen yer veya bölgelere gitmemek ya da ancak bazı yerlere gidebilmek tedbirleridir. Yönetmelik’in 103/3. maddesine göre konutu terk etmemeye, bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulmaya ve hapis cezasının konutta çektirilmesine ilişkin kararların infazı, kişinin yaşadığı konutun çevresi sistem haritası üzerinde kısıtlı alan haline getirilerek, kararda belirtilen zaman dilimi içerisinde yükümlünün konutunda bulunup bulunmadığı izlenmek suretiyle yerine getirilir. Elektronik kelepçe takılan kişi, elektronik kelepçe takılmasına esas olan kararda belirtilen sınırları aştığı zaman Elektronik İzleme Merkezi’ne GPS üzerinden ihlale dair uyarı sinyali gider. Elektronik kelepçenin açılması halinde de ilgili birime uyarı sinyali gider. Bunun gibi elektronik kelepçenin sinyal vermesinin engellenmesi de ihlal oluşturur. İhlal hallerinde ilgilinin tutuklanması gündeme gelecektir.
Ev Hapsi Kararıyla Birlikte Elektronik Kelepçe Uygulanır Mı?
Ev hapsi kararı, konutu terk etmeme şeklinde gerçekleştirildiğinden bu kararın infazı sırasında elektronik kelepçe takılabilir.
Adli Kontrol Kapsamında Elektronik Kelepçe Kullanılabilir Mi?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 109. maddesi uyarınca adli kontrol tedbiri olarak konutu terk etmemek, belirli yerleşim bölgesini terk etmemek ve belirlenen yer veya bölgelere gitmemek tedbirlerine karar verilmesi halinde kullanılabilir.
Elektronik Kelepçe Kararı Kim Tarafından Verilir?
Adli kontrol kararı soruşturma aşamasında sulh ceza hakimliği, kovuşturma aşamasında ise yargılamayı gerçekleştiren mahkeme tarafından verilir. Bu anlamda bir adli kontrol kararının gereği olarak elektronik kelepçe takılmasına karar verilecekse bu soruşturma aşamasında sulh ceza hakimliğince, kovuşturma aşamasında ise görevli ve yetkili mahkemece verilir. Sulh ceza hakimliğinin kararına itiraz halinde itiraz asliye ceza mahkemesince değerlendirilir.
Cezaların infazı aşamasında denetimli serbestlik gereği elektronik kelepçe takılacaksa bununla ilgili kararı infaz hakimliği verecektir.
6284 sayılı yasa kapsamında verilen tedbir kararı nedeniyle elektronik kelepçe takılmasına görevli ve yetkili aile mahkemesince karar verilir.
Elektronik Kelepçe Takılan Kişi Evden Çıkabilir Mi?
Elektronik kelepçe eğer konutu terk etmeme (ev hapsi) adli kontrolü olarak verilmişse, mahkumun konutu terk etmemesi gerekir. Kişinin evden çıkmasına ancak belirli durumlarda izin verilir. Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 43.maddesinin 5. fıkrasına göre ev hapsi yükümlüsü haklı bir mazerete dayanıyorsa denetimli serbestlik müdürü tarafından beş gün izin verilebilir. Bunun dışında hastaneye gitmek gibi zorunlu ihtiyaçlar halinde de evden çıkmak mümkündür.
Elektronik Kelepçe Uygulamasında İhlal Durumunda Ne Olur?
Elektronik kelepçe takılan kişi, elektronik kelepçe takılmasına esas olan kararda belirtilen sınırları aştığı zaman elektronik İzleme Merkezi’ne GPS üzerinden ihlale dair uyarı sinyali gider. Elektronik kelepçenin açılması halinde de ilgili birime uyarı sinyali gider. Bunun gibi elektronik kelepçenin sinyal vermesinin engellenmesi de ihlal oluşturur. İhlal hallerinde ilgilinin tutuklanması gündeme gelecektir.
ELEKTRONİK KELEPÇE KONUSUNDA YARGITAY UYGULAMASI
Elektronik kelepçeyi kırmak kamu malına sarar vermedir ve 8 yıllık zamanaşımı süresine tabidir
Sanık hakkında bozma üzerine kurulan hükmün; karar tarihi itibarıyla 6723 sayılı Kanun’un 33. maddesiyle değişik 5320 sayılı Kanun’un 8. maddesi gereği yürürlükte bulunan 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun 305. maddesi uyarınca temyiz edilebilir olduğu, karar tarihinde yürürlükte bulunan 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 260/1. maddesi gereği temyiz edenin hükmü temyize hak ve yetkisinin bulunduğu, 1412 sayılı Kanun’un 310. maddesi uyarınca temyiz isteğinin süresinde olduğu, aynı Kanun’un 317. maddesi gereği temyiz isteğinin reddini gerektirir bir durumun bulunmadığı yapılan ön inceleme neticesinde tespit edilmekle, gereği düşünüldü:
Sanık hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasına karar verilmesi üzerine takılan elektronik kelepçeyi kopararak zarar vermesi şeklinde gerçekleşen eylemine uyan, TCK’nun 152/1-a maddesinde tanımlanan kamu malına zarar verme suçu için öngörülen cezanın üst sınırına göre, aynı Kanun’un 66/1-e maddesinde belirtilen 8 yıllık asli zamanaşımı süresinin, 24.03.2016 olan ilk mahkûmiyet karar tarihinden ikinci karar tarihi olan 16.05.2024 arasında geçtiği gözetilmeden yargılamaya devamla mahkûmiyet hükmü kurulması bozma nedenidir. (Y 2. CD 05.11.2024 T, 2024/11152 E., 2024/16486 K.)
Sanığın olay tarihinde ceza infaz kurumundan denetimli serbestlik tedbiri ile tahliye olup kendisine takılan elektronik kelepçeyi kırıp firar etmesi şeklindeki eylemlerinin 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 152/1-a, 292/1. maddelerinde belirtilen kamu malına zarar verme, hükümlü veya tutuklunun kaçması suçlarını oluşturur
Sanık hakkında kurulan hükümlerin; karar tarihi itibarıyla 6723 sayılı Kanun’un 33. maddesiyle değişik 5320 sayılı Kanun’un 8. maddesi uyarınca yürürlükte bulunan 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun 305. maddesi gereği temyiz edilebilir olduğu, karar tarihinde yürürlükte bulunan 5271 sayılı Kanun’un 260/1. maddesi uyarınca temyiz edenlerin hükümleri temyize hak ve yetkilerinin bulunduğu, 1412 sayılı Kanun’un 310. maddesi gereği temyiz isteklerinin süresinde olduğu, aynı Kanun’un 317. maddesi uyarınca temyiz isteklerinin reddini gerektirir bir durumun bulunmadığı yapılan ön inceleme neticesinde tespit edilmekle, gereği düşünüldü:
Sanığın olay tarihinde ceza infaz kurumundan denetimli serbestlik tedbiri ile tahliye olup kendisine takılan elektronik kelepçeyi kırıp firar etmesi şeklindeki eylemlerinin 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 152/1-a, 292/1. maddelerinde belirtilen kamu malına zarar verme, hükümlü veya tutuklunun kaçması suçlarını oluşturduğu, bu suçlar için öngörülen cezaların üst sınırına göre, 5237 sayılı Kanun’un 66/1-e maddesinde belirtilen 8 yıllık dava zamanaşımının, 03.12.2015 olan mahkûmiyet tarihi ile inceleme tarihi arasında geçmiş bulunması bozmayı gerektirmiştir. ( Y 2. CD 16.01.2024 T, 2022/783 E., 2024/771 K.)
