Tebligat Nedir?
Tebligat, 7201 sayılı Tebligat Kanunu (Teb K.) hükümleri uyarınca, hukuki işlemlerin anılan Kanunda öngörüldüğü şekilde muhatabına veya muhatap adına kabule kanunen yetkili şahıslara yazılı olarak bildirimi ve bu bildirimin yapıldığının belgelendirilmesi işlemini kapsayan gönderi türüdür.
Tebligat, hukuk alanında, dava ile ilgili kişilere davanın safahatını ve dava ile ilgili iş ve işlemleri ögrenebilmesi için yazı, ilan veya sair yasal yöntemlerle bildirim yapılmasıdır.
Tebligatın Hukuki Önemi Nedir?
Tebligat yargılamanın sağlıklı bir biçimde yürütülmesi, iddia ve savunma hakkının kullanılmasının sağlanması, delillerin toplanması, tarafların davadan usulünce haberdar edilmesi ve dava şartı olan taraf teşkilinin sağlanması açısından olmazsa olmaz bir unsurdur. Tebligat işlemlerinin usulüne uygun bir biçimde yapılmaması taraf teşkilinin önüne geçmekte ve yargılama faaliyetinin sekteye uğramasına, uzamasına neden olmaktadır.
Dava ve hak arama süreçlerinin başlaması ve bitmesi tebligatla ile gerçekleşir. Tebliğe bağlı herhangi bir hukuki işlemin sonuç doğurabilmesi için usulüne uygun olarak muhatabına tebliğ edilmesi şarttır. Bu tarz hukuki işlemlerin sonuç doğurabilmesi için muhatabın işlemi öğrenmesi, hukuki haklarını kullanabilmesi ve yasal sürelerin başlaması tebligatın kanuni usullere uygun olarak yapılması ile mümkündür.
Yargılamada davanın taraflarının yaptıkları usul işlemlerinin sonuç doğurabilmesi için genellikle karşı tarafa ve ilgililere tebliği gerekir.
Mahkeme tarafından verilen kararların da taraflara usulüne uygun olarak tebliğ edilmesi gerekir, aksi halde süreler işlemez ve karar hüküm ve sonuç doğurmaz.
Tebligat, hukuki iş ve işlemlerdeki bu etkileri nedeniyle adil yargılanma hakkı, hukuki dinlenilme hakkı ve usul ekonomisi gibi temel hak ve ilkelerle doğrudan bağlantılıdır.
Tebligatın, Tebligat Kanunu ve Tebligat Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Yönetmelik (Teb Y.) hükümlerine göre yapılması gerekir. Bu mevzuat hükümlerine göre tebligat şeklidir ve usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı hakim tarafından re’sen denetlenir. Tebligat mevzuat hükümleri uyarınca sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır, bu şartlara aykırı tebligat yapılamaz.
Tebligat Türleri Nelerdir?
Tebligat türleri yapılışına, konusuna, yapıldığı yere ve tebligatı çıkaran kurum ya da kişilerin niteliğine göre sınıflandırılabilir.
I-Yapılış Şekline Göre Tebligat Türleri:
*PTT vasıtası ile ve Teb. K. m. 1 ve Teb Y. m. 4 uyarınca yapılan tebligat
Kazaî merciler, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I) sayılı cetvelde yer alan genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, (II) sayılı cetvelde yer alan özel bütçeli idareler, (III) sayılı cetvelde yer alan düzenleyici ve denetleyici kurumlar, (IV) sayılı cetvelde yer alan sosyal güvenlik kurumları ile vakıf yükseköğretim kurumları, il özel idareleri, belediyeler, köy hükmî şahsiyetleri, barolar ve noterler tarafından yapılacak elektronik ortam da dâhil tüm tebligat, bu Kanun hükümlerine göre Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü veya memur vasıtasıyla yapılır.
*Memur vasıtası ile Teb K. m. 2 ve Teb. Y. m. 5 uyarınca yapılan tebligat
Diğer kanunlarda özel hüküm bulunması halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan işlerde veya aynı yerde bulunan daire ve müesseseler arasında veya bu daire ve müesseselerde bulunan şahıslara yapılacak tebligat, kendi memurları veya mahalli mülkiye amirinin emriyle zabıta vasıtasıyla yaptırılır.
*Doğrudan kalemde ya da celse arasında Teb K. m. 36,37 ve Teb. Y. m. 59, 61 uyarınca yapılan tebligat
Celse esnasında veya kalemde, soruşturmaya, davaya ya da takibe ait evrakın, taraflara, ilgili üçüncü kişilere, katılana veya vekillerine tutanağa geçirilmek suretiyle veya imza karşılığında, tebliğ konusu belirtilerek tevdii, tebliğ hükmündedir. Bu durumda ayrıca tebliğ mazbatası düzenlenmesi gerekmez ve masraf da alınmaz.
*İlan yolu ile Teb K. m. 28,29 ve Teb. Y. m. 49 uyarınca yapılan tebligat
Adresi meçhul olanlara tebligat ilanen yapılır.
Adresin meçhul olması halinde keyfiyet tebliğ memuru tarafından mahalle veya köy muhtarına şerh verdirilmek suretiyle tespit edilir. Bununla beraber tebliği çıkaran merci, muhatabın adresini resmî veya özel kurum ve dairelerden gerekli gördüklerine sorar ve kolluk aracılığıyla araştırma yapılmasını isteyebilir.
Yurt dışında oturanlara ilanen tebligat yapılmasını gerektiren durumlarda tebliği çıkaran merci, tebliğ olunacak evrak ile ilan suretlerini yurt dışında bulunan kimsenin bilinen adresine ayrıca iadeli taahhütlü mektupla gönderir ve posta makbuzunu dosyasına koyar.
*Elektronik tebligat ( E tebligat)Teb K. m. 7/a ve Teb Y. m. 12
Teb K. m. 7/a-1. fıkrada belirtilen kişilere elektronik tebligat yapılması şarttır. Tebligatlar, elektronik yolla yapılabilir, zorunlu bir sebeple yapılamaması hâlinde Tebligat Yönetmeliğinde belirtilen usullerle tebligat yapılır.
II- Konusuna Göre Tebligat Türleri:
*Teb K. m. 34,44 ve Teb Y. m. 65,66 uyarınca yapılan Kazai (Yargısal) Tebligat
Adli ve idari yargı mercilerince, yargısal faaliyetten kaynaklanan ve yargılamanın taraf ve ilgililerine yapılan tebligatlar kazai yani yargısal tebligatlardır.
*Teb K. m. 50,51 ve Teb Y. m. 93,109 uyarınca yapılan Mali Tebligat
Maliye bakanlığının vergi, resim, harçlarla, ilgili yaptığı tebligatlar mali tebligattır.
*Teb K. m. 45,49 ve Teb Y. m. 69,70 uyarınca yapılan Mali Tebligat
Kazai ve mali tebligatlar dışında kalan tebligatlar idari tebligattır.
III- Tebligatı Çıkaran Kişi ve Kurumların Vasfına Göre Tebligat Türleri
*Resmi Tebligat
Resmi kurumlar ya da kişiler tarafından, resmi bir işlemle ilgili olarak gönderilen tebligatlara resmi tebligat denir.
*Özel Tebligat
Özel hukuk hükümlerine tabi kurum, kişi ve kuruluşlarca 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu hükümlerine göre yapılan tebligatlar özel tebligattır.
IV- Yapıldığı Yere Göre Tebligat Türleri
*Teb K. m. 10, 21 uyarınca yapılan Yurtiçi Tebligat
*Teb K. m. 38,39 uyarınca yapılan Yurt dışına Tebligat
*Teb Y. m. 44-45 uyarınca yapılan Yurt dışından Tebligat
Adi (Özel) Tebligat Nedir?
Özel hukuk hükümlerine tabi kurum, kişi ve kuruluşlarca 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu hükümlerine göre yapılan tebligatlar özel tebligattır. Başka bir ifade ile özel hukuk kişilerinin yaptığı tebligatlara adi tebligat denir.
Resmi Tebligat Nedir?
Resmi kurumlar ya da kişiler tarafından, resmi bir işlemle ilgili olarak gönderilen tebligatlara resmi tebligat denir. Kazai, mali ve idari tebligatlar resmi tebligattır.
Elektronik Tebligat (e-Tebligat) Nedir ve Zorunlu Mudur?
Elektronik araçlarla ve elektronik ortamda yapılan tebligatlara elektronik tebligat denir. Elektronik tebligat Teb K. m. 7/a-1. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre aşağıda belirtilen gerçek ve tüzel kişilere elektronik tebligat yapılması zorunludur;
1. 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar.
2. 5018 sayılı Kanunda tanımlanan mahallî idareler.
3. Özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan fonlar ve kefalet sandıkları.
4. Kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı ortaklıkları, müessese ve işletmeleri.
5. Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıklar.
6. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları.
7. Kanunla kurulanlar da dahil olmak üzere tüm özel hukuk tüzel kişileri.
8. Noterler.
9. Baro levhasına yazılı avukatlar.
10. Sicile kayıtlı arabulucular ve bilirkişiler.
11. İdareleri, kamu iktisadi teşebbüslerini veya sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıkları; adli ve idari yargı mercileri, icra müdürlükleri veya hakemler nezdinde vekil sıfatıyla temsile yetkili olan kişilerin bağlı bulunduğu birim.
Yukarıda sayılanlar dışındaki gerçek ve tüzel kişilere, talepleri hâlinde elektronik tebligat adresi verilir. Bu durumda bu kişilere tebligatın elektronik yolla yapılması zorunludur.
Elektronik yolla tebligatın zorunlu bir sebeple yapılamaması hâlinde Tebligat Kanunu’nda belirtilen diğer usullerle tebligat yapılır.
Elektronik yolla tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılır.
Elektronik tebligat işlemleri, Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından kurulan ve işletilen Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi (UETS) üzerinden yürütülür. Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi, sistemin güvenliğini ve bu sistemde kayıtlı verilerin muhafazasını sağlayacak her türlü tedbiri alır.
İlânen Tebligat Nedir?
İlanen tebligat adresi meçhul olan yani adresi bilinmeyen ve bulunamayan kişilere yapılan tebligattır. Teb K. m. 28’e göre kanunun önceki hükümlerine göre tebligat yapılamayan ve ikametgahı, meskeni veya iş yeri de bulunamayan kimsenin adresi meçhul sayılır.
İlanen tebligat yapılmadan önce tebligatı yapan merci tarafından muhatabın adresi öncelikle resmi veya özel kurum ve dairelerden araştırılmalı, bulunamazsa kolluk kuvvetleri vasıtasıyla da araştırılmalıdır. Bütün bu araştırmalara rağmen adresin tespit edilememesi halinde ilanen tebligat yapılmalıdır.
İlanda, ilgililerin ad ve soyadları, işleri, ikametgah veya mesken yahut iş yerleri, tebliğ olunacak evrak içeriğinin özeti, tebliğin anlaşılabilecek şekilde konusu, sebebi, ilanın hangi merciden verildiği, ilan daveti tazammun ediyorsa nerede ve ne için, hangi gün ve saatte hazır bulunulacağının yazılması gerekir.
Gerçek kişilere ilanen tebligat yapılabilmesi için muhatabın kimliğinin belli olması, adresinin meçhul olması, muhatabın tebligata uygun bir adresinin bulunmaması, muhatabın adrese dayalı kayıt sisteminde adresinin bulunmaması, yapılan tüm araştırmalara rağmen adresinin tespit edilememiş olması, kolluk kuvvetlerince yapılan araştırmalardan da bir sonuç alınamamış olması gerekir. Bu şartlar gerçekleştikten sonra tebligatı yapacak merci ilanen tebligata karar verir ve ilgili taraf da ilanen tebliğ için gereken masrafı yatırır.
Yurt dışında oturanlara ilanen tebligat yapılmasını gerektiren durumlarda tebliği çıkaran merci, tebliğ olunacak evrak ile ilan suretlerini yurt dışında bulunan kimsenin bilinen adresine ayrıca iadeli taahhütlü mektupla gönderir ve posta makbuzunu dosyasına koyar.
Ticaret şirketlerine ilanen tebligat yapılabilmesi için bilinen son adresine tebligat yapılamamış olması ve şirketin ticaret sicil müdürlüğünde kayıtlı bir adresinin de bulunmaması gerekir. Zira ticaret sicil müdürlüğünde kayıtlı adresi bulunan ticaret şirketlerine tebligat Teb K. m. 35 uyarınca yapılmalıdır.
İlanen tebligat Basın İlan Kurumu aracılığı ile yapılır. Varsa tebliği çıkaran merciin bulunduğu yerde yayımlanan bir gazetede ve elektronik ortamda ilan verilir. İlanen tebligat son ilan tarihinden itibaren 7 gün sonra yapılmış sayılır ancak ilanı veren merci gerek görürse daha uzun bir süre tayin edebilir, bu süre 15 günü geçemez.
Memur Eliyle Tebligat Nedir?
Teb K. m. 2’de tebligatın memur aracılığıyla yapılması düzenlenmiştir, buna göre ancak kanunda belirtilen hallerde memur eliyle tebligat mümkündür. Buna göre kanunda öngörüldüğü ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde memur vasıtasıyla tebligat yapılabilir. Tebliğ mazbatasına da tebligatın memur vasıtasıyla yapılmasını gerektiren sebepler meşruhat olarak yazılmalıdır.
Tebligat Nasıl Yapılır?
Gerçek kişilerin tebligatları bilinen son adreslerine yapılır. Bilinen en son adresin tebligata elverişli olmadığının anlaşılması veya tebligat yapılamaması hâlinde, muhatabın adres kayıt sisteminde bulunan yerleşim yeri adresi (MERNİS adresi), bilinen en son adresi olarak kabul edilir ve tebligat buraya yapılır. ( Teb K. m. 11)
Avukat tarafından takip edilen işlerde, avukatın bürosunda yapılacak tebligatlar, resmî çalışma gün ve saatleri içinde yapılır. Kanuni temsilcileri bulunanlara veya bulunması gerekenlere yapılacak tebligat kanunlara göre bizzat kendilerine yapılması gerekmedikçe bu temsilcilere yapılır. ( Teb K. m. 11)
Tüzel kişilere tebliğ, yetkili temsilcilerine, bunlar birden fazla ise, yalnız birine yapılır. Bir ticarethanenin işlemlerinden doğan uyuşmazlıklarda, ticarethanenin ticari mümessiline yapılan tebliğ geçerlidir. ( Teb K. m. 12)
Tüzel kişiler adına kendilerine tebliğ yapılacak kimseler herhangi bir sebeple alışılmış iş saatlerinde iş yerinde bulunmadıkları veya o sırada evrakı bizzat alamayacak bir halde oldukları takdirde tebliğ, orada hazır bulunan memur veya çalışanlarından birine yapılır. (Teb K.m. 13)
Kendisine tebliğ yapılacak şahıs adresinde bulunmazsa tebliğ kendisi ile aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçilerinden birine yapılır. (Teb K. m. 16)
Tutuklu ve mahkumlara ait tebliğlerin yapılmasını, bunların bulunduğu kurum müdür veya memuru temin eder.
Kendisine tebliğ yapılacak kimse geçici olarak başka yere gitmişse, bu durum ve beyanda bulunanın adı ve soyadı tebliğ mazbatasına yazılarak altı beyan yapan tarafından imzalanır ve tebliğ memuru tebliğ evrakını bu kişilere verir. Bu kişiler tebliğ evrakını kabule mecburdurlar. Kendisine tebliğ yapılacak kimsenin geçici olarak başka bir yere gittiğini belirten kimse, beyanını imzadan imtina ederse, tebliğ eden bu beyanı şerh ve imza eder. Bu durumda ve tebliğ evrakının kabulden çekinme halinde tebligat, TEb K. 21 inci maddeye göre yapılır. Bu maddeye göre yapılacak tebligatlarda tebliğ, tebliğ evrakının Teb K. m. 13, 14, 16, 17 ve 18 inci maddelerde yazılı kişilere verildiği tarihte veya ihbarname kapıya yapıştırılmışsa bu tarihten itibaren onbeş gün sonra yapılmış sayılır.
Muhatap yerine kendisine tebliğ yapılacak kimsenin görünüşüne nazaran onsekiz yaşından aşağı olmaması ve bariz bir surette ehliyetsiz bulunmaması lazımdır. ( Teb K. m. 22)
Tebligatın Geçerli Sayılması İçin Hangi Şartlar Aranır?
Teb K. m. 24’e göre tebligatın geçerli olması için tebliğ mazbatasında:
1. Tebliği çıkaran merciin adının,
2. Tebliği istiyen tarafın adını, soyadını ve adresinin,
3. Tebliğ olunacak şahsın adını, soyadını ve adresinin,
4. Tebliğin mevzusunun,
5. Tebliğin kime yapıldığını ve tebliğ muhatabından başkasına yapılmış ise o kimsenin adını, soyadını, adresini ve 22 nci madde gereğince tebellüğe ehil olduğunun,
6. Tebliğin nerede ve ne zaman yapıldığının,
7. 21 inci maddedeki durumun tahaddüsü halinde bu hususlara mütaallik muamelenin yapıldığını, adreste bulunmama ve imtina için gösterilen sebebin,
8. Tebligatın adres kayıt sistemindeki adrese yapılması durumunda buna ilişkin kaydın,
9. Tebliğ evrakı kime verilmiş ise onun imzası ile tebliğ memurunun adı, soyadı ve imzasının bulunması şarttır.
Tebligat Alınmazsa Ne Olur?
Kendisine tebligat yapılacak kimse veya onun yerine tebligat yapılabilecek kimselerden hiçbiri gösterilen adreste bulunmaz veya tebellüğden imtina ederse yani tebliğ almaktan kaçınırsa, tebliğ memuru tebliğ olunacak evrakı, o yerin muhtar veya ihtiyar heyeti azasından birine veyahut zabıta amir veya memurlarına imza mukabilinde teslim eder ve tesellüm edenin adresini ihtiva eden ihbarnameyi gösterilen adresteki binanın kapısına yapıştırmakla beraber, adreste bulunmama halinde tebliğ olunacak şahsa keyfiyetin haber verilmesini de mümkün oldukça en yakın komşularından birine, varsa yönetici veya kapıcıya da bildirir. İhbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır. (Teb K. m. 21/1)
Gösterilen adres muhatabın adres kayıt sistemindeki adresi olup, muhatap o adreste hiç oturmamış veya o adresten sürekli olarak ayrılmış olsa dahi, tebliğ memuru tebliğ olunacak evrakı, o yerin muhtar veya ihtiyar heyeti azasından birine veyahut zabıta amir veya memurlarına imza karşılığında teslim eder ve tesellüm edenin adresini ihtiva eden ihbarnameyi gösterilen adresteki binanın kapısına yapıştırır. İhbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır. (Teb K. m. 21/2)
Yanlış Adrese Gönderilen Tebligat Geçerli Midir?
Kanuna ve yönetmeliklere uygun yapılmayan tebligatlar usulsüz tebligat sayılır ve hiç yapılmamış gibi hüküm ve sonuç doğurur. Yanlış yere yapılan tebligat da usulsüz tebligat olduğundan geçerli değildir. Ancak Teb K. m. 32’ye göre tebliğ usulüne aykırı yapılmış olsa bile, muhatabı tebliğden haberdar olmuşsa geçerli sayılacak ve muhatabın beyan ettiği tarih, tebliğ tarihi olarak kabul edilecektir.
Tebligatın Geçerliliğine İtiraz Edilebilir Mi?
Kanuna ve yönetmeliklere uygun yapılmayan tebligatlar usulsüz tebligat sayılır ve hiç yapılmamış gibi hüküm ve sonuç doğurur. Bu nedenle kanun ve yönetmelik hükümlerine uygun yapılmayan tebligatlara karşı itiraz edilebilir. İtiraz tebliği yapan adli, idari ya da mali mercie bir dilekçe ile başvurmak suretiyle yapılmalıdır. Bu konuda bir avukattan hukuki destek almak hak kayıplarına uğramamak açısından faydalı olacaktır.
Tebligat Sonrası Hukuki Süreç Nasıl Devam Eder?
Tebligat ile kişilere tanınan hakların kullanılması yahut sorumlulukların yerine getirilmesi için verilen süreler başlar ve muhatap belirlenen süreler zarfında kendisine yüklenen ödevleri yerine getirmez yahut hakları kullanmazsa, bir takım yaptırımlara ve hak kayıplarına maruz kalabilir. Bu nedenle tebligatlar ve içerikleri dikkatle okunarak verilen süre zarfında gerekli işlemlerin yapılması şarttır.
TEBLİGATLA İLGİLİ YARGITAY UYGULAMALARI
Vekillikten çekilin vekilin görevi vekillikten çekilme dilekçesinin müvekkiline tebliğinden itibaren Hukuk Muhakemeleri Kanunu gereği iki hafta (Avukatlık Kanunu gereği 15 gün) süre ile devam eder
Somut olaya bakıldığında; …’ün birden fazla vekil ile temsil edildiği,bu vekillerden Av. …’ın 31/05/2024 tarihinde vekillikten çekilme beyanını içeren dilekçesini ilk derece mahkemesine sunduğu, adı geçenin diğer vekillerinin vekillikten azledildiğine veya istifa ettiğine dair dosya içerisinde herhangi bir kayıt bulunmadığı, bu arada … vekili Av. …’a Bölge Adliye Mahkemesi kararının 05.06.2024 tarihinde tebliğ edildiği, Av. …’ın vekillikten çekilme beyanı içeren dilekçesinin müvekkiline ve/veya karşı tarafa tebliğ edildiğine dair bir tebliğ mazbatasına rastlanılmadığı, Av. …’ın vekalet görevinin, vekillikten çekilme dilekçesinin müvekkiline tebliğinden itibaren Hukuk Muhakemeleri Kanunu gereği iki hafta (Avukatlık Kanunu gereği 15 gün) süre ile devam edeceği dikkate alındığında, Bölge Adliye Mahkemesi kararına ilişkin e-tebligatın yapıldığı 05/06/2024 tarihi itibariyle Av. …’ın vekalet görevinin yasal olarak devam ettiği görülmüştür. ( Y 12. HD 03.02.2025 T, 2025/766 E., 2025/640 K.)
