Refakat izni, yakını rahatsızlanan çalışanlara yakını olduğu hastanın bakım ve ihtiyaçları ile ilgilenebilmesi için verilen bir izindir. Bu izinden yararlanabilmek için rahatsızlanan kişinin birinci derece yakınlar arasında olması gerekir. Birinci derece yakınlar arasında çocuk, eş, anne, baba ve kardeş yer alır.
Refakat İzni Hangi Durumlarda Verilir?
Memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hâllerinde, bu hâllerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla refakat izni verilir. Kanser, kalp krizi, ağır nörolojik hastalıklar (Parkinson, ALS vs. gibi), ağır travmalar ( ağır kaza ya da ameliyat geçirme vs.), ciddi enfeksiyonlar, ciddi solunum yolu hastalıkları ve sair hastalık hallerinde refakat izni verilebilir.
Refakat İzni Süresi Ne Kadardır?
Kamu personelleri yani memurların refakat izni hakkı 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 105. maddesinde düzenlenmiştir. Madde metni;
“Hastalık ve refakat izni:
Madde 105 – (Değişik: 13/2/2011-6111/107 md.)
Memura, aylık ve özlük hakları korunarak, verilecek raporda gösterilecek lüzum üzerine, kanser, verem ve akıl hastalığı gibi uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç gösteren hastalığı hâlinde onsekiz aya kadar, diğer hastalık hâllerinde ise oniki aya kadar izin verilir.
Memurun, hastalığı sebebiyle yataklı tedavi kurumunda yatarak gördüğü tedavi süreleri, hastalık iznine ait sürenin hesabında dikkate alınır.
Bu maddede yazılı azamî süreler kadar izin verilen memurun, bu iznin sonunda işe başlayabilmesi için, iyileştiğine dair raporu (yurt dışındaki memurlar için mahallî usûle göre verilecek raporu) ibraz etmesi zorunludur. İzin süresinin sonunda, hastalığının devam ettiği resmî sağlık kurulu raporu ile tespit edilen memurun izni, birinci fıkrada belirtilen süreler kadar uzatılır, bu sürenin sonunda da iyileşemeyen memur hakkında emeklilik hükümleri uygulanır.
Bunlardan gerekli sağlık şartlarını yeniden kazandıkları resmî sağlık kurullarınca tespit edilen ve emeklilik hakkını elde etmemiş olanlar, yeniden memuriyete dönmek istemeleri hâlinde, niteliklerine uygun kadrolara öncelikle atanırlar.
Görevi sırasında veya görevinden dolayı bir kazaya veya saldırıya uğrayan veya bir meslek hastalığına tutulan memur, iyileşinceye kadar izinli sayılır.
Hastalık raporlarının hangi hallerde, hangi hekimler veya sağlık kurulları tarafından verileceği ve süreleri ile bu konuya ilişkin diğer hususlar, Sağlık, Maliye ve Dışişleri Bakanlıkları ile Sosyal Güvenlik Kurumunun görüşleri alınarak Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir.
Ayrıca, memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hâllerinde, bu hâllerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır.“
Anılan maddeye göre birinci derece yakınlarının hayati tehlike arz eden hastalık durumlarında, doktor raporu ile belgelendirilmiş destek ihtiyacı söz konusuysa, 3 ay süreyle refakat izni alma hakkına sahiptir. Zorunlu hallerde bu süre 3 ay daha uzatılabilir ve memurların toplamda 6 ay süre ile refakat izni alma hakları vardır.
Refakat İzni Almak İçin Ne Tür Belgeler Gereklidir?
Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık Ve Refakat İznine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 10. maddesine göre memurlara 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrası uyarınca izin verilebilmesi için memurun;
a) Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin,
b) Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin, ağır bir kaza geçirdiğinin veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur.
Anılan Yönetmeliğe göre refakat izni için, izni talep eden çalışan ile bakım ihtiyacı bulunan hasta arasındaki yakınlık derecesini gösterir kayıtlar ile hastanın destek ihtiyacını gösteren sağlık kurulu raporunun ilgili birime sunulması gerekir. Düzenlenecek ve refakat sebebiyle izin verilmesine esas teşkil edecek sağlık kurulu raporunda; refakati gerektiren tıbbî sebepler, refakat edilmediği takdirde hayatî tehlike bulunup bulunmadığı, sürekli ve yakın bakım gerekip gerekmediği, üç ayı geçmeyecek şekilde refakat süresi ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alır.
Memurlar İçin Refakat İzni Şartları Nelerdir?
Memurların refakat izni alabilmesi için 657 sayılı DMK ile Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık Ve Refakat İznine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 10. maddesindeki şartların yerine getirilmesi gerekir. Buna göre memurun refakat izni alabilmesi için;
* Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin ya da akmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin, ağır bir kaza geçirdiğinin veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur.
* Sağlık kurulu raporunda; refakati gerektiren tıbbî sebepler, refakat edilmediği takdirde hayatî tehlike bulunup bulunmadığı, sürekli ve yakın bakım gerekip gerekmediği, üç ayı geçmeyecek şekilde refakat süresi ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alması gerekir.
* Aynı kişiyle ilgili olarak aynı dönemde birden fazla memur refakat izni kullanılamaz.
* Aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin toplam süresi altı ayı geçemez.
* İzin süresi içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması hâlinde memur iznin bitmesini beklemeksizin göreve başlar. Bu durumda veya izin süresinin bitiminde, göreve başlamayan memurlar izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiş sayılarak haklarında 657 sayılı Kanun ve özel kanunların ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.
Refakat İzni Süresince Maaş Kesilir Mi?
İlgili Yönetmeliğin 10/6. maddesine göre refakat izni kullanılırken memurun aylık ve özlük haklan korunur. Yani refakat izni nedeniyle maaş kesintisi uygulanamaz.
Refakat İzni Özel Sektörde Geçerli Mi?
Hizmet akdine bağlı olarak özel sektörde çalışan işçilerin refakat izni ise 4857 sayılı İş Kanunu’nda açık olarak bir madde ile düzenlenmemiştir. İşveren ile çalışan arasında yapılacak anlaşmalar, toplu iş sözleşmeleri veya işyeri iç yönetmeliklerine göre işçilere refakat izni hakkı verilebilmekte ve genellikle işverenin takdirine bağlı bulunmaktadır. Başka bir ifade ile özel sektörde refakat izni zorunlu bir hak değil, çalışanlara tanınan bir imkandır.
Refakat İzni Reddedilirse Ne Yapılabilir?
Refakat izni talebi reddedilen memur idarenin red kararına karışı itirazda bulunabilir. İtirazı reddedilirse red tarihinden; 30 günlük süre içerisinde itiraz hakkında açıkça bir red kararı verilmezse zımni red gerçekleşeceğinden zımni red tarihinden itibaren 60 günlük süre içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açabilir. Refakat izni talebinin reddi nedeniyle maddi bir zarar oluşmuşsa bunların tazmini için idareye karşı tam yargı davası açma imkanı da bulunur.
