Islah Harcı Hesaplama Aracı
Islah Harcı Nedir?
Islah davanın taraflarının yapmış olduğu usul işlemlerini 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 176. maddesi gereğince tamamen ya da kısmen düzeltmesidir. Madde metni aşağıdaki şekildedir;
“MADDE 176- (1) Taraflardan her biri, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir.
(2) Aynı davada, taraflar ancak bir kez ıslah yoluna başvurabilir.”
Islah sayesinde taraflar karşı tarafın muvafakati olmadan iddia veya savunmasını değiştirip genişletebilecektir.
Davayı ıslah eden taraf, ıslah dava değerinin arttırılmasına yönelik ise arttırılan bu kısmın peşin nispi harcını ıslah ile birlikte yahut mahkemece verilen kesin süre içinde yatırmalıdır, uygulamada bu harç ıslah harcı olarak adlandırılır. Islah harcı dava değerinde artış olduğu hallerde gündeme gelir, başka bir ifade ile dava değerini artırma niteliğinde olmayan ıslahlarda ıslah harcı ödenmesine gerek yoktur. Bu durum davanın tamamen ya da kısmen ıslahında da geçerlidir. Dava değerinin artırılması da konusu para ile ölçülebilen nispi harca tabi davalarda söz konusu olur, konusu para ile ölçülemeyen davalarda ıslah harcı söz konusu olmayacaktır.
Islah eden taraf ıslah dilekçesini verirken ıslah harcını ikmal etmemişse mahkeme harcı ikmal etmek üzere tarafa kesin süre verir, kesin süre zarfında da ikmal edilmezse örneğin dava tapu iptal ve tescil davası ise 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 30. maddesi uyarınca dava dosyası işlemden kaldırılır. Ancak dava işçilik alacakları gibi yalnızca para tahsiline ilişkin bir dava ise bu kez ıslah dikkate alınmaz ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir. Zira HMK m. 181’e göre kısmen ıslaha başvurantarafa, ıslah ettiği usul işlemini yapması için bir haftalık süre verilir. Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa, ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.
Islah harcı karar ve ilam harcının peşin alınan kısmı olduğu için, yargılama sonunda peşin nispi harç gibi değerlendirilerek karar ve ilam harcından mahsup edilir.
Peşin harç yargılama sonunda alınacak olan karar ve ilam harcının %25’i ( 1/4’ü) oranındadır. Karar ve ilam harcı ise hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değerin binde 68,31’idir. Islah harcı da peşin harç gibi belirlenen dava değerinin karar ve ilam harcının 1/4’ü oranındadır. Islah harcından dava açılışken yani en başta alınan peşin nispi harç mahsup edilmelidir.
Diğer Harç Türlerinden Farkı Nedir?
Islah harcı aslında peşin nispi harç ile aynı niteliktedir. Peşin nispi harç dava açılırken dava dilekçesinde gösterilen dava değerinin tabi olduğu karar ve ilam harcının 1/4’ü oranındadır. Islah harcı ise yargılama devam ederken belirlenen dava değerine göre yeniden hesaplanacak karar ve ilam harcının 1/4’ü oranında alınması gereken nispi harçtır. Islah harcı hesaplanırken başta yatırılan peşin nispi harç belirlenecek yeni nispi ıslah harcından mahsup edilmelidir.
Islah Harcı Hangi Davalarda Söz Konusu Olur?
Islah harcı değeri para ile ölçülebilen, nispi harca tabi davalarda söz konusudur. Bu davalar her türlü alacak davaları, tapu iptali ve tescil davaları, tazminat davaları, ecrimisil davaları gibi konusu para olan ya da para ile ölçülebilen davalardır. Konusu para olmayan örneğin sadece boşanma talepli davalar, yaş tashihi davaları ve nesebe ilişkin davalar gibi parasal değeri olmayan davalarda ıslah harcı söz konusu olmaz.
Kısmi ve Belirsiz Alacak Davasında Islah Harcı Ne Şekilde Hesaplanır?
HMK’nın 109. maddesi uyarınca açılan kısmi alacak davalarında davacı talep konusunun niteliği itibarıyla bölünebilir olduğu durumlarda, belirli olan alacağının belli bir kısmı için dava açmakta ve yargılamanın seyrine göre davasını ıslah ederek alacağın ister bir kısmını isterse de tamamını talep edebilmektedir. Zira talep konusunun kalan kısmından açıkça feragat edilmiş olması hâli dışında, kısmi dava açılması, talep konusunun geri kalan kısmından feragat edildiği anlamına gelmez. Kısmi davada ıslah ile artırılan miktara göre belirlenen ıslah harcı kesin süre içinde ikmal edilmek zorundadır aksi halde ıslah yapılmamış sayılacak ve dava dilekçesinde talep edilen miktara göre karar verilecektir.
HMK’nın 107. maddesi uyarınca açılan belirsiz alacak davalarında davacı davasını açarken belli bir dava değeri gösterir ve bu dava değeri üzerinden peşin nispi harcını öder. Yargılama sırasında dava değeri belirli hale geldiğinde belirlenen bu dava değerinden davacının başta gösterdiği dava değeri mahsub edilerek çıkan meblağ üzerinden tamamlama harcı olarak davacının tekrar peşin nispi harç ödemesi gerekir. Bu teknik olarak bir ıslah değil de talep artırım oluğundan burada alınan harç da ıslah harcı değil tamamlama harcı olarak değerlendirilmelidir.
Tespit Davalarında Islah Harcı Söz Konusu Olabilir Mi?
Konusu para ile ölçülebilen tespit davalarında ıslah harcı alınır. Örneğin kira bedelinin tespiti davası bu türden bir tespit davasıdır ve nispi harca tabidir, bu nedenle kira farkı üzerinden belirlenen dava değeri gereğince talep artırılması halinde ıslah harcı alınacaktır
Menfi tespit davalarında uygulanacak harç oranı da nispidir. Yani bedel üzerinden belirlenecektir. Bu bedel ise menfi tespit davasında talep edilecek borçlu olmadığı beyan edilen bedeldir. Harç oranları bu bedel üzerinden binde 68,31 üzerinden hesap edilecektir. Islah harcı da buna göre belirlenecektir.
Yaş tespiti, kira ilişkisin varlığının tespiti vs gibi konusu para ile ölçülemeyen tespit davalarında ise ıslah harcından söz edilemez.
Islah Harcında Oran Nedir?
Islah harcı dava değerinin binde 68,31’i oranındaki karar ve ilam harcının 1/4’ü oranında alınır. Islah harcından başta yatırılan peşin nispi harcın mahsubu gerekir.
Islah Harcı Ne Zaman Yatırılmalıdır?
Islah harcının usul ekonomisi açısından ıslah dilekçesi verilirken yatırılmasında fayda vardır. Islah harcı ödenmemişse mahkeme harcın ikmali için ıslahı yapan tarafa kesin süre verir.Kesin süre zarfında da ikmal edilmezse örneğin dava tapu iptal ve tescil davası ise 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 30. maddesi uyarınca dava dosyası işlemden kaldırılır. Ancak dava işçilik alacakları gibi yalnızca para tahsiline ilişkin bir dava ise bu kez ıslah dikkate alınmaz ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir. (HMK m. 181)
Islah Harcı Yatırılmamasının Sonucu Nedir?
Islah harcının mahkemece verilen kesin süre zarfında da ikmal edilmemesi halinde örneğin dava tapu iptal ve tescil davası ise 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 30. maddesi uyarınca dava dosyası işlemden kaldırılır. Zira anılan madde hükmü “Muhakeme sırasında tesbit olunan değerin, dava dilekçesinde bildirilen değerden fazla olduğu anlaşılırsa, yalnız o celse için muhakemeye devam olunur, takip eden celseye kadar noksan değer üzerinden peşin karar ve ilam harcı tamamlanmadıkça davaya devam olunmaz. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 409 uncu maddesinde gösterilen süre içinde dosyanın muameleye konulması, noksan olan harcın ödenmesine bağlıdır.” şeklindedir.
Ancak dava işçilik alacakları gibi yalnızca para tahsiline ilişkin bir dava ise bu kez dava dosyası işlemden kaldırılmaz, yalnızca ıslah dikkate alınmaz ve ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir. Zira HMK m. 181 bunu gerektirir, madde metni “ Kısmen ıslaha başvurantarafa, ıslah ettiği usul işlemini yapması için bir haftalık süre verilir. Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa, ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.” şeklindedir.
Özetle, ıslah harcının yatırılmaması halinde 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 30. maddesi gereğince işlem yapılması, davacıya ıslah ile taleplerin artırılan kısımlarının harcını yatırması için yöntemince kesin süre verilmesi, verilen kesin süre içerisinde yatırılmaması halinde anılan Kanun’un 181. maddesi gereğince ıslah hiç yapılmamış kabul edilerek yargılamaya devam edilmesi gerekir
Islah Harcı Eksik Yatırılırsa Bunun Sonucu Nedir?
Islah harcının eksik yatırılması halinde de hiç yatırılamaması halinde olduğu gibi mahkeme tarafından eksik harcın ikmali için kesin süre verilecek ve yatırılmaması halinde davanın türüne göre ya dosya işlemden kaldırılacak ya da ıslah yapılmamış sayılarak yargılamaya devam edilecektir.
Islah Harcının Sorumlusu Kimdir?
Islah harcının sorumlusu ıslah talebinde bulunan taraftır.
ISLAH HARCI İLE İLGİLİ YARGITAY UYGULAMASI
Mahkemece Harçlar Kanunu’ nun 30 uncu maddesine göre verilecek uygun süre içerisinde ıslah harcının tamamlanması, aksi hâlde ıslah talebinde bulunmamış sayılacağı hususunun davacıya yazılı olarak bildirilmesi gerekir
Nispî karar ve ilam harcına tâbi davalarda ıslah ile dava değerinin arttırılması hâlinde artan dava değeri üzerinden karar ve ilam harcının tamamlanması (ıslah harcı) gerekir. 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun noksan harcın nasıl tamamlanacağına ilişkin 30 uncu maddesindeki özel düzenleme karşısında harcın tamamlanmasına ilişkin verilecek süre “…takip eden celseye kadar..” dır. 32 inci maddesi hükmünce yargı işlemlerinden alınacak harçlar ödenmedikçe müteakip işlemler yapılamayacağından, dolayısıyla ıslah edilen miktar yönünden bakiye nispî karar ve ilam harcı ödenmeksizin sonraki işlemlerin yapılmasına olanak bulunmamaktadır.
Bu itibarla;
1. Öncelikle davacıya 27.02.2020 tarihinde yatırmış olduğu 394,80 TL tutarındaki ıslah harcının maddi tazminat talebine mi, manevi tazminat talebine mi, yoksa her iki talebine mi yönelik olarak yatırıldığı hususunun açıklatılması,
2. Davacının beyanı dikkate alınmak suretiyle;
a) Mahkemece Harçlar Kanunu’ nun 30 uncu maddesine göre verilecek uygun süre içerisinde ıslah harcının tamamlanması, aksi hâlde ıslah talebinde bulunmamış sayılacağı hususunun davacıya yazılı olarak bildirilmesi,
b) Verilen uygun süre içinde ıslah harcının yatırılmaması halinde ıslahın yapılmamış sayılmasına karar verilerek davacıya tebliğ edilmesi,
3- Verilen uygun süre içinde;
a) Islah harcının tamamlanması hâlinde,
b)Islah harcının tamamlanmaması sebebiyle ıslahın yapılmamış sayılmasına dair verilen kararın tebliğinden sonra,
Dosyanın temyiz incelemesi yapılmak üzere Dairemize gönderilmesi gerekir. (Y 10. HD 26.01.2023 T, 2022/1005 E., 2023/760 K.)
Davacıya ıslah ile taleplerin artırılan kısımlarının harcını yatırması için yöntemince kesin süre verilmesi gerekir
Somut uyuşmazlıkta, 24.04.2012 tarihli celsede davacı vekiline eksik harcın tamamlanması için 2 haftalık kesin süre verilmiş ise de, verilen sürede harcın tamamlanmamasının yasal sonuçları açıklanıp ihtar edilmediğinden verilen kesin süre usulsüzdür. Islah harcının yatırılmaması halinde 492 sayılı Harçlar Kanununun 30. maddesi gereğince işlem yapılması, davacıya ıslah ile taleplerin artırılan kısımlarının harcını yatırması için yöntemince kesin süre verilmesi, verilen kesin süre içerisinde yatırılmaması halinde anılan Kanun’un 181. maddesi gereğince ıslah hiç yapılmamış kabul edilerek yargılamaya devam edilmesi gerekirken, davacının ıslah harcı yatırmadığı gözetilmeden karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. ( Y 9. HD 12.11.2020 T, 2020/7095 E., 2020/15918 K.)
Dava açılırken dava edilen tutar üzerinden yatırılan harcın, ıslahen artırılan diğer alacaklara sayılması mümkün değildir
Somut uyuşmazlıkta; davacı vekili 04/04/2016 tarihli ıslah dilekçesi ile, dava dilekçesinde 1.000,00 TL olarak talep ettiği ihbar tazminatını artırarak toplamda 5.500,89 TL’ye çıkarmış, ancak artırdığı miktar için ıslah harcı yatırmamış, bilirkişi raporunda tespit edilen alacağın dava dilekçesi ile talep edilen toplam alacak miktarının altında olduğundan harç çıkmadığını ıslah dilekçesinde açıkça ifade etmiştir. Ancak dava açılırken dava edilen tutar üzerinden yatırılan harcın, ıslahen artırılan diğer alacaklara sayılması mümkün değildir. ( Y 9. HD 09/12/2020, 2016/34745 E., 2020/17851 K.)
Davanın ıslahı dava şartı olmayıp, ıslah harcının yatırılmaması sebebi ile dava şartı yokluğundan davanın reddine karar verilemez
Somut olayda dosya içeriğine göre, davacı vekili 28.05.2015 tarihli dilekçe ile dava değerini ıslah ile artırmak istediğini bildirmiştir. Mahkemece, 09.06.2015 tarihli duruşmada, ıslah harcını yatırması için davacı vekiline bir haftalık kesin süre verilmiş ve ıslah harcı yatırılmadığından 6100 sayılı Kanun’un 115/2. maddesi gereğince dava şartı yokluğu sebebi ile davanın usulden reddine karar verilmiştir. Ancak dava şartları 6100 sayılı Kanun’un 114. maddesinde sınırlı olarak sayılmıştır. Davanın ıslahı dava şartı olmayıp, ıslah harcının yatırılmaması sebebi ile anılan Kanun’un 181. madde gereğince ıslah hiç yapılmamış kabul edilerek yargılamaya devam edilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile davanın usulden reddedilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. ( Y 22. HD 05.10.2015 T, 2015/27345 E., 2015/26514 K.)
Islah harcı yatırılmamışsa davacı tarafa ıslah yapması için verilen süre dışında daha sonra harç yatırılması için de kesin bir süre verilmesi gerekir
Dosya içeriğine göre bilirkişi raporundan sonra Mahkemece 12/12/2012 tarihli celsede davacıya ıslah dilekçesini sunmak için 1 haftalık süre verilmiştir. Davacı bu celse ıslah yaptığını açıkça belirtmediği için verilen bu süre 6100 sayılı HMK’nın 181 inci maddesine aykırıdır.
Davacı taraf 17/12/2012 tarihinde ıslah dilekçesini sunmuştur. Islah dilekçesi sunulmasına rağmen ıslah harcının yatırılmadığı anlaşılmıştır. Islah harcının yatırılmaması halinde 492 sayılı Harçalar Kanununun 30 uncu maddesi gereğince işlem yapılması ve ıslah harcını yatırması için davacı tarafa kesin süre verilmesi gerekir. Ancak davacı tarafa ıslah yapması için verilen süre dışında daha sonra harç yatırılması için verilen kesin bir süre yoktur. Bu nedenle Mahkemenin son celsede davacı vekilinin harç eksikliğinin tamamlanmasına ilişkin isteminin daha önce süre verildiği gerekçesiyle reddi usule aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir. ( Y 9. HD 12/04/2016 T, 2015/521 E., 2016/9132 K.)