Yol Harcamalarına Katılma Payı Nedir, Kimlerden, Hangi İşler İçin Alınır?
Yol harcamalarına katılma payı, halk arasında bilinen adıyla asfalt parası, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 86. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, Belediyelerce veya belediyelere bağlı müesseselerce,
- a) Yeni yol açılması;
- b) Mevcut yolların yüzde 40 nispetinde veya daha fazla genişletilmesi;
- c) Kaldırımsız ve bakımsız bulunan yolların, kaldırım veya parke kaldırım haline getirilmesi veya asfalt yapılması, kaldırım veya şose halindeki yolların da parke, beton veya asfalta çevrilmesi;
- d) Mevcut kaldırım veya parkelerin sökülüp yeniden düzenlenmesi,
hallerinde inşa, tamir ve genişletilmeye tabi tutulan yolların iki tarafında bulunan veya başka bir yola çıkışı olmaması dolayısıyla bu yoldan yararlanan gayrimenkullerin sahiplerinden alınır.
Yol harcamalarına katılım payının tahsili yani kimden alınacağı konusunda farklı görüşler ve birçok ihtilaf bulunmaktadır. Bazı müellifler yol harcamalarına katılma payının genellikle yol harcamalarının yapıldığı tarihteki malikten tahsil edileceğini belirtmektedirler. Bazıları ise yapılan yoldan veya kaldırımdan hâlihazırda yararlanmakta kişiden ve varsa yeni malikten de tahsil yoluna gidilebilir demektedirler. Yol harcamasının yapıldığı tarihten sonraki taşınmaz malikinden bahsi geçen katılım payının aranılamayacağı yönünde vergi mahkemesi kararları mevcuttur.
Nasıl Hesaplanır?
Yol harcamalarına katılım payının hesabının nasıl yapılacağı 2464 sayılı Kanunun 89. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre,
Harcamalara katılma payları, bir program dâhilinde veya istek üzerine doğrudan doğruya yapılan işlerde, bu hizmetler dolayısıyla yapılan giderlerin tamamıdır. Şu kadar ki yapılacak giderler peşin ödendiği takdirde bu paylar ilgililerden yüzde yirmi beş noksanı ile alınır. Ancak, bu tür hizmet giderleri Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile İller Bankası tarafından tespit edilen ve yayınlanan rayiç ve birim fiyatlara göre hesaplanan tutarları aşamaz.
Özel Devlet yardımları, karşılıksız fon tahsisleri, bu işler için yapılacak bağış ve yardımlar ve istimlak bedelleri giderler tutarından indirilir.
Harcamalara katılma payları bina ve arsalarda vergi değerinin yüzde 2’sini geçemez.
Belediyelerin görüşü alınmak suretiyle,
- Harcamalara Katılma paylarını 1/2’ye (peşin ödemede 1/3’e) kadar indirmeye,
- Pay çeşitlerine göre farklılaştırma yapmaya,
- Payların ödenecek miktarını birlikte veya pay çeşitlerine göre ayrı ayrı olmak üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca bildirilecek son genel nüfus sayımı sonuçlarını da dikkate almak suretiyle ve belediyeler itibariyle tespit etmeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Yukarıda belirtilen görüşü alınacak belediyelerden kasıt, 3030 sayılı Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanunun uygulandığı şehirlerde hizmet veren belediyelerdir.
Ancak harcamalara katılma payının üst-sınırının hesaplanmasında esas alınan bina ve arsalardaki vergi değerinin %2’sinin hesaplanma şeklinde çeşitli hatalar ortaya çıkmaktadır. Burada özellikle Büyükşehir Belediyelerince, yerel belediyelerce belirlenen vergi değerinin kesinleşip kesinleşmediği araştırılmadan, birtakım verilerden hareketle vergi-değeri belirlenmesi yoluna gidildiği görülmektedir. Bu belirlemenin yasallığı vergi mahkemelerinde çeşitli ihtilaflara neden olmaktadır.
Yine OSB (Organize Sanayi Bölgesi)’de yapılan yol harcamalarını, varsa harcamayı yapmış olan Belediye’nin mi, yoksa 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu uyarınca OSB’lerde yetkili birim olan OSB Yönetimlerinin mi tahsil edeceği hususunda çeşitli ihtilaflar bulunmaktadır.
Dava Açılması
Uygulamada belediyeler genellikle hizmeti sunmadan yol harcamalarına katılım payını peşin olarak tahsil etmektedirler. Bununla birlikte tahsillerdeki indirim oranına da dikkat etmemektedirler. Tahsil yapılırken tahsil edilen miktarın Kanunda belirtilen %2’lik oranı geçip geçmediğine bakılmamaktadır. Burada miktarın arsa veya gayrimenkulün emlak vergi değerinin %2’sini geçip geçmediğine bakmak gerekir.
Yukarıda yapılan açıklamalardan hareketle yol harcamalarına katılım payı tahsil edildikten sonra tahsil edilen paranın iadesi için vergi mahkemelerinde dava açılabilir. Dava açarken de dava dilekçelerinin usulüne uygun hazırlamasına ve dava açma sürelerinin kaçırılmamasına hak kaybı yaşanmaması açısından dikkat etmek gerekir. Bu nedenle dava sürecinde profesyonel hukuki yardımdan faydalanılması tavsiye edilmektedir.
